75. rocznica śmierci Władysława Raczkiewicza (6 VI 1947)

Dziś mija 75. rocznica śmierci Władysława Raczkiewicza, pierwszego prezydenta Polski na uchodźstwie.

Władysław Raczkiewicz urodził się 28 I 1885 roku w Kutaisi w Gruzji (wtedy pod panowaniem rosyjskim). Szkołę średnią ukończył w Twerze w Rosji. Studiował prawo początkowo w Petersburgu, potem w Dorpacie (obecnie Tartu w Estonii). W okresie studiów należał do konspiracyjnego Związku Młodzieży Polskiej "Zet". To było przyczyną zmiany uczelni. Studia ukończył w 1911 roku. Pracował jako prawnik w Mińsku. W 1914 został wcielony do rosyjskiego wojska. Po wybuchu rewolucji lutowej w 1917 roku stanął na czele Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego (t. zw. Naczpolu), organizacji zrzeszającej Polaków wcielonych do rosyjskiej armii, którzy chcieli przejść do polskich formacji wojskowych. Po przejęciu władzy w Rosji przez bolszewików Naczpol z konieczności przeniósł się do Mińska.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Raczkiewicz wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył z bolszewikami w 1920 roku. Niedługo po tej wojnie przeszedł do cywila.

Rozpoczęła się jego kariera polityczna. Trzykrotnie był ministrem spraw wewnętrznych (1921, 1925-1926, 1935-1936), marszałkiem Senatu (1930-1935), wojewodą nowogródzkim (1921-1924), wojewodą wileńskim (1926-1930), wojewodą krakowskim (1936) i wojewodą pomorskim (1936-1939).

Oprócz tego od 1934 roku był prezesem Światowego Związku Polaków z Zagranicy zwanego potocznie Światpolem. Ta funkcja dodała mu prestiżu i rozpoznawalności w świecie. Przydało się to w 1939 roku. Przedstawiciele polskich władz uniknęli pojmania zarówno przez Niemców, jak też Rosjan, jednakże zostali internowani w Rumunii. Dla zachowania ciągłości stworzono na emigracji nowe władze. Nowym prezydentem został właśnie Władysław Raczkiewicz. W myśl konstytucji kwietniowej to w rękach prezydenta powinna się skupiać władza. Zamiast tego doszło do zawarcia t. zw. umowy paryskiej, w myśl której prezydent swoje uprawnienia może sprawować wyłącznie w porozumieniu z rządem, na którego czele stanął generał Władysław Sikorski. Został on też Naczelnym Wodzem. Połączenie tych dwóch funkcji, "umowa paryska", poważna choroba prezydenta (białaczka), fakt posiadania przez Sikorskiego silniejszej niż Raczkiewicz osobowości oraz mocne poparcie Anglików (a początkowo też Francuzów) sprawiły, że to generał Sikorski faktycznie stał na czele emigracyjnych struktur państwowych. Początkowo rezydowały one w Paryżu, ale już w grudniu 1939 r. przeniosły się ze stolicy Francji do miasta Angers. Rezydowały tam do czerwca 1940 r., kiedy to w związku z inwazją III Rzeszy na Francję musiały się ewakuować do Wielkiej Brytanii. Ostatecznie znalazły się w jej stolicy – Londynie. Latem 1945 r. utraciły uznanie międzynarodowe. W zamian uznano komunistyczny rząd powołany pod egidą Związku Radzieckiego.

Władysław Raczkiewicz emigracyjnym prezydentem pozostał aż do swej śmierci. Parokrotnie zmieniał decyzję odnośnie swego następcy. Początkowo miał nim być generał Kazimierz Sosnkowski, potem Tomasz Arciszewski. Ostatnim następcą, potem emigracyjnym prezydentem po śmierci Raczkiewicza, stał się August Zaleski, który wywołał w polskiej emigracji rozłam.

Władysław Raczkiewicz zmarł 6 VI 1947 roku w Londynie na białaczkę. Pochowany został na cmentarzu lotników polskich w mieście Newark-on-Trent we Wschodniej Anglii.