8 IX 2023 r. w Radzyniu odbyła się dwuczęściowa konferencja naukowa "Pisarz na trudne czasy. Henryk Sienkiewicz w kulturze i życiu Polaków" zorganizowana z okazji 140-lecia powstania "Ogniem i mieczem".

Konferencja składała się z dwóch części. Pierwsza zaczęła się o 10:00. Odbywała się w sali kina w Oranżerii. Na początek odznaczono księdza Jerzego Janowskiego, duchownego i działacza społecznego, zaangażowanego w liczne inicjatywy społeczne, w tym także inicjatywy związane z upamiętnieniem Henryka Sienkiewicza i jego matki, wręczając mu odznakę honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej". Prowadzący konferencję profesor Lech Ludorowski przybliżył sylwetkę odznaczonego.

Potem przyszedł czas na trzy prelekcje: "Henryk Sienkiewicz w kulturze i życiu Polaków" prof. Lecha Ludorowskiego, ""Bohun" – powieść historyczna Jacka Komudy w kręgu sienkiewiczowskich inspiracji" prof. Zofii Mokranowskiej oraz "Henryk Sienkiewicz we współczesnej szkole" Zbigniewa Miszczaka.

W pierwszej prelekcji profesor Ludorowski opowiadał o twórczości Henryka Sienkiewicza i jej oddziaływaniu. W drugiej prelekcji profesor Mokranowska analizowała konkretny przykład wpływu Sienkiewicza na podstawie powieści Jacka Komudy "Bohun". Co ciekawe autor odżegnywał się od wybitnego poprzednika, twierdząc, że nie chce tworzyć "popłuczyn po Sienkiewiczu". Mimo to nawiązał do niego, nie tylko fabularnie, ale także przy kreowaniu charakterów postaci. W ostatniej prelekcji pierwszej części Zbigniew Miszczak opowiadał o obecności Henryka Sienkiewicza w szkole. Przytaczał głosy ze strony skrajnej lewicy atakującej obecność jego twórczości w kanonie lektur i stawiane przy tej okazji zarzuty (m. in. rzekomy rasizm). Zwrócił zarazem uwagę, że od 2015 r. znajomość twórczości Sienkiewicza nie jest potrzebna na maturze.

W programie pierwszej części konferencji była też projekcja filmu dokumentalnego p. t. "Noblista z Woli Okrzejskiej", ale ze względu na brak czasu zrezygnowano z tego punktu.

Duga części konferencji rozpoczęła się wieczorem – o 19:00 – w sali parafialnej przy parafii p. w. Trójcy Świętej. Zgromadzonych powitał gospodarz, ksiądz dziekan Krzysztof Pawelec, który wyjawił, iż jako kapłan swoją posługę rozpoczął w parafii w Okrzei. Potem przyszedł czas na prelekcje. Zostały one podzielone na dwie grupy tematyczne: "Henryk Sienkiewicz – pisarz katolicki" oraz "W kręgu sienkiewiczowskiej biografistyki". Pierwszą z prelekcji, zatytułowaną "Etos miłosierdzia w "Trylogii" – Henryka Sienkiewicza lekcja pojednania między narodami", wygłosił prof. Lech Ludorowski. Zwrócił uwagę na to, że w "Trylogii" nie ma wywoływania nienawiści, tylko apele o pojednanie. Potem dr Maria Szubińska odczytała na głos ilustrujący tę tezę fragment "Pana Wołodyjowskiego" – opowieść Muszalskiego. Teresa Bożym wygłosiła prelekcję "O modlitwach sienkiewiczowskich bohaterów", w którym zwróciła uwagę na to, że postacie z "Trylogii" często się modlą albo nawiązują do modlitwy. Słuchaczom został rozdany ilustrujący tę prelekcję schemat graficzny, którego skan jest w fotorelacji.

Prelekcje z drugiej grupy ("W kręgu sienkiewiczowskiej biografistyki") skupione były nie na samym Henryku Sienkiewiczu, ale na jego rodzinie, przede wszystkim matce – Stefanii z Cieciszowskich Sienkiewiczowej. Jej sylwetkę przybliżył profesor Lech Ludorowski. Jego informację w swojej prelekcji uzupełnił Zbigniew Miszczak, który streścił odkryte niedawno dwa ostatnie listy Stefanii Sienkiewicz. Zwrócono uwagę na fakt, że matka Henryka Sienkiewicza sama parała się pisarstwem. Napisała kilka nowel, wierszy, a nawet powieść zatytułowaną "Jedynaczka". Została ona opublikowana w 10 odcinkach na łamach tygodnika "Bazar" w 1865 roku. Nie miała do niedawna wydania książkowego. Michalina Byra, starszy kustosz z Pracowni Informacji Naukowej Biblioteki Narodowej, w swojej prelekcji opowiedziała, jak "odkryła" tę powieść. Było to możliwe dzięki systemowi Akademika. Przy okazji prelegentka opowiedziała szerzej o szukaniu informacji naukowych w internecie. Bardzo pomocne są w tym specjalne naukowe wyszukiwarki, które potrafią znaleźć rzeczy, na które nie trafi się tak łatwo (albo wcale) przy pomocy zwykłych wyszukiwarek.

Ostatnią prelekcję wygłosiła Magdalena Mitura, dyrektor Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej. Poinformowała o nowych faktach dotyczących rodziny Cieciszowskich, przede wszystkich odnalezionych metrykach uzupełniających dane genealogiczne. Na końcu podała też informację, że jeden z dziadków Henryka Sienkiewicza zmarł w Radzyniu.

Podczas konferencji została też podana informacja, iż odkryta powieść Stefanii Sienkiewiczowej "Jedynaczka" została wydana. Chętni po zakończeniu mogli nabyć jej egzemplarz.