Ruiny kościoła w Trzęsaczu

Dziś mija okrągła, 150. rocznica odprawienia ostatniej mszy w kościele p. w. św. Mikołaja w Trzęsaczu. Warto z tej okazji poznać niezwykłą jego historię.

Trzęsacz jest wsią na Pomorzu Zachodnim, obecnie w województwie zachodniopomorskim, powiecie gryfickim, gminie Rewal, położoną 107 km na północny zachód od Szczecina, 28 km na północny wschód od Gryfic, 96 km na zachód od Koszalina, 21 km na wschód od Kamienia Pomorskiego. Jest miejscowością letniskową, znaną jednak też z pewnego niezwykłego zabytku, wyjątkowego w skali nie tylko Polski, ale także Europy, a mianowicie ruin kościoła p. w. św. Mikołaja.

Niezwykła jest przyczyna, dla której okazały niegdyś gotycki kościół zbudowany na przełomie XIV i XV wieku (pierwotnie katolicki, od XVI w. luterański) stał się ruiną, składającą się jedynie z części dawnej południowej ściany. Do takiego stanu nie doprowadziła żadna wojna czy pożar. Zniszczyło go... morze. Jest to niezwykły przykład zjawiska zwanego abrazją. Słowo to oznacza proces erozyjny polegający na ścieraniu podłoża skalnego przez luźny materiał skalny przemieszczany przez prądy rzeczne i morskie, przypływy i odpływy.

W Trzęsaczu zjawisko to pojawiło w sposób spektakularny. Tamtejszy kościół w średniowieczu zbudowany był niemal w centrum wsi, prawie 2 kilometry od morza! Podmywanie klifu przez morze powodowało stopniowe przybliżanie się jego brzegu do budowli. Już w połowie XVIII wieku było to już tylko nieco więcej niż 50 metrów. W tym stuleciu morze zaczęło też podmywać przykościelny cmentarz.

Wreszcie w 1874 r. doszło do tego, że odległość od klifu wynosiła już tylko metr. Z uwagi na zagrożenie katastrofą kościół został zamknięty. Ostatnie nabożeństwo odprawiono tam 2 III 1874 roku. Po tym świątynia została zamknięta. Wyposażenie trafiło do kościołów w Rewalu i Kamieniu Pomorskim oraz do muzeów.

W 1901 r. doszło do zawalenia się północnej ściany kościoła. Potem przez cały XX wiek po kolei waliły się kolejne jego fragmenty. Obecnie została już tylko południowa ściana, i to nie cała. Jej część zawaliła się w 1994 roku. Postanowiono po tym zabezpieczyć to, co jeszcze zostało. W latach 2001-2002 przeprowadzono prace zabezpieczające klif.