Święto Podwyższenia Krzyża i odpust w Kolembrodach

Dziś w Kościele jest Święto Podwyższenia Krzyża. W dniu tym obchodzony jest odpust w parafii Nawiedzenia NMP w Kolembrodach.

Jezus Chrystus zginął śmiercią męczeńską na krzyżu. Był to rodzaj śmierci okrutny, a do tego uważany za hańbiący. Pierwszym, który inaczej patrzył na krzyż, był św. Piotr, który został skazany na śmierć przez ukrzyżowanie. Poprosił, by przybito go do góry nogami, bo uznał, że nie jest godny, by zginąć w taki sam sposób jak jego Mistrz.

Zwycięstwo chrześcijaństwa w imperium rzymskim całkowicie zmieniło postrzeganie krzyża na takie, jakie reprezentował św. Piotr. Zakazano zadawania śmierci przez krzyżowanie, a znak krzyża - krzyż rzymski (dwie linie krzyżujące się pod kątem prosty - pionowa i pozioma - z których pionowa jest dłuższa poniżej miejsca przecięcia) - stał się symbolem chrześcijaństwa.

Za czasów pierwszego chrześcijańskiego cesarza, Konstantyna Wielkiego, podjęte zostały też poszukiwania Krzyża Świętego. Prace prowadziła matka cesarza, święta Helena. Zakończyły się one sukcesem. Udało się odnaleźć krzyż.

Swoistym paradoksem jest, iż nie jest znana data roczna, w źródłach pojawiają się bowiem różne daty (320 r., 326 i 330) , znana jest za to data... dzienna, ta bowiem jest podawana zgodnie przez źródła. Otóż Krzyż Święty został odnaleziony 13 IX. Dzień później - 14 IX - został wystawiony na widok publiczny. Nazwano to "podniesieniem" lub "podwyższeniem" krzyża i od tego pochodzi nazwa święta - Święto Podwyższenia Krzyża. Początkowo było ono obchodzone 13 IX, potem zostało przeniesione na dzień następny, to jest na 14 IX.

Krzyż był bardzo cenną relikwią, związaną przecież bezpośrednio z męczeńską śmiercią Chrystusa, dzięki której odkupił winy ludzkości. Właśnie z tego względu prawdopodobnie już w IV wieku uczyniono kontrowersyjną rzecz, a mianowicie podzielono go na kawałki. Nie była to jednak w założeniu profanacja. Chciano w ten sposób sprawić, by cenna relikwia mogła znaleźć się w większej liczbie miejsc jednocześnie. Tak też się stało. Dziś duże fragmenty znajdują się w kościele św. Goduli w Brukseli, w bazylice Santa Croce w Rzymie oraz w katedrze Notre Dame w Paryżu. W Polsce fragment Krzyża Świętego znalazł się już w średniowieczu w sanktuarium na szczycie Łysej Góry, która dzięki temu zyskała drugą nazwę - Święty Krzyż. Do czasu zdobycia popularności przez sanktuarium maryjne na Jasnej Górze w Częstochowie było to najpopularniejsze miejsce pielgrzymek w Polsce.

Co ciekawe, od tej drugiej nazwy tego szczytu całemu łańcuchowi górskiemu, w którym Święty Krzyż się znajduje, nadano nazwę Gór Świętokrzyskich, mimo że Łysa Góra jest dopiero drugim co do wielkości ich szczytem. Z kolei od nazwy gór wzięła się nazwa obecnie istniejącego województwa.

W Polsce była też druga cząstka Krzyża Świętego. Znajdowała się ona w kościele św. Stanisława w Lublinie (kościół dominikanów na lubelskim Starym Mieście), została ona jednak w 1991 roku skradziona.

Kult Krzyża Świętego jest też widoczny w nazewnictwie. W diecezji siedleckiej jest obecnie 13 parafii pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego: w Łukowie, w Łaskarzewie (pow. garwoliński), Adamowie (pow. łukowski), Dołhobrodach (pow. włodawski), Hucie Dąbrowie (pow. łukowski), Łukowcach (pow. bialski), Miętnem (pow. garwoliński), Neplach (pow. bialski), Opolu koło Podedwórza (pow. parczewski), Piszczacu (pow. bialski), Sobieszynie (pow. rycki), Wyszkowie koło Węgrowa (pow. węgrowski) oraz w Żeszczynce (pow. bialski).

Niegdyś pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego była parafia w Kolembrodach, wsi znajdującej się w powiecie radzyńskim. Była to parafia prawosławna, po unii brzeskiej unicka, a po zniszczeniu grekokatolicyzmu przez Moskali i zmuszeniu unitów siłą do przechodzenia na prawosławie ponownie prawosławna. Rewolucja 1905 roku wymusiła na carze ukaz tolerancyjny. Z prawosławia można przejść na katolicyzm, ale rzymski katolicyzm. Unici skorzystali jednak z tej opcji. W 1919 roku, po odzyskaniu niepodległości, erygowano w Kolembrodach nową, rzymskokatolicką parafię. Miała ona jednak nowe wezwanie - Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Pozostałością po dawnym wezwaniu jest jednak to, iż w parafii tej jest odpust także na 14 IX, to jest w Święto Podwyższenia Krzyża Świętego.

Na temat parafii w Kolembrodach obszerniej pisałem w oddzielnym artykule opublikowanym kilka miesięcy temu.

Na koniec artykułu wspomnę jeszcze, iż niedaleko Radzynia, w Kocku, na głównym rynku tego miasta, znajduje się postawiona jeszcze pod koniec XVIII wieku figura przedstawiająca świętą Helenę, tę samą, która zorganizował akcję szukania Krzyża.

Wspomniany artykuł o parafii w Kolembrodach: