Święty Wacław

Dziś mija kościelne wspomnienie św. Wacława, księcia Czech, świętego Kościoła Katolickiego, patrona katedry na Wawelu.

Urodził się około roku 905 (?) jako syn czeskiego księcia Wratysława I i jego żony, księżnej Drahomiry, z pochodzenia Wieletki. Na jego wychowanie duży wpływ miała babka (matka ojca), księżna Ludmiła, wdowa po księciu Borzywoju, pierwszym chrześcijańskim księciu Czech, który przyjął chrzest. Borzywoj uznawał zwierzchnictwo państwa wielkomorawskiego, silnego słowiańskiego chrześcijańskiego państwa istniejącego w IX wieku i mającego centrum na Morawach, krainie obecnie we wschodniej części Czech, w którym działali dwaj sławni misjonarze – święci Cyryl i Metody. Wielkie Morawy pod koniec na przełomie IX i X wieku przeszły poważny kryzys, który zakończył się ich rozpadem. Czechy po zrzuceniu zwierzchnictwa Wielkich Moraw stały się ich głównym spadkobiercą politycznym i kulturowym, opanowując z czasem część jego terytorium, w tym same Morawy. Po Borzywoju panował jego starszy syn Spitygniew I, a po nim młodszy syn Wratysław I. Pojął on za żonę Drahomirę, która wywodziła się z pogańskiego ludu Wieletów i wciąż była przywiązana do pogaństwa. Na wychowanie syna większy wpływ miała jednak jej teściowa, święta Ludmiła. Po śmierci księcia Wratysława w roku 921 książę Wacław został księciem. Początkowo główną rolę odgrywała u jego boku babka, która konsekwentnie starała się umocnić chrześcijaństwa. Żywioły pogańskie były jednak wciąż dość silne i do tego cieszyły się sympatią Drahomiry, która nasłała na teściową siepaczy, którzy ją zabili. Wacław szybko jednak odsunął matkę. Sam wyraźnie kontynuował linię postępowania babki. Był bardzo pobożny. Nawet w mróz chodził do kościoła boso. Modlił się jednak tylko wieczorami, bo dzień zajmowały mu obowiązki państwowe. Opiekował się ubogimi, a jako książę popierał umacnianie się chrześcijaństwa w jego państwie.

W 929 roku Wacław zmuszony został do uznania nad Czechami zwierzchnictwa Niemiec. Trwało ono przez długie stulecia, aczkolwiek przez pierwsze wieki Czechy miały samodzielność wewnętrzną, nie obowiązywały w nich prawa niemieckie i nie było niemieckiej administracji. Sporo zależało też od układu sił politycznych w danym momencie.

W 936 roku Drahomira namówiła swojego młodszego syna, Bolesława, na którego wychowanie miała większy wpływ, by ten zabił swego starszego brata. Bolesław urządził ucztę z okazji założenia konsekracji kościoła w mieście Mlada Boleslav. Była to jednak pułapka. Podczas uczty siepacze Bolesława zabili Wacława.

Legenda głosi, że wyrodną matkę-synobójczynię pochłonęła ziemia na dziedzińcu praskiego zamku. Faktem jest to, iż nic nie wiadomo na jej temat od momentu śmierci św. Wacława.

Bolesław I, który wskutek bratobójstwa, a także twardego postępowania z książętami plemiennymi, zyskał przydomki Srogiego i Okrutnego, pomimo iż doszedł do władzy jako stronnik pogaństwa, nie próbował go już przywracać. Za jego panowania chrześcijaństwo w Czechach jeszcze bardziej się umocniło, czemu paradoksalnie dopomogła śmierć św. Wacława. To, że jego śmierć miała być w założeniu ciosem w chrześcijaństwo, sprawiło, iż został uznany za męczennika. Pamiętano też o jego postawie za życia. Kult męczennika oraz legenda dobrego władcy miały wpływ na kształtowanie się czeskiej świadomości narodowej. Powstało szereg legend dotyczących jego osoby, spisywanych w języku starosłowiańskim albo po łacinie. Pieśń "Święty Wacławie" była w średniowieczu swego rodzaju hymnem państwowym i pieśnią bojową śpiewaną przed bitwami. Gdy z czasem Czechy stały się królestwem, koronę nazwano koroną św. Wacława.

Kościelne wspomnienie św. Wacława przypada na 28 IX. Na cały Kościół jego kult rozszerzony został dopiero w 1728 roku, wcześniej dopuszczany był tylko kult lokalny w Czechach oraz... w Małopolsce. Uważa się, że obie te dzielnice w X wieku należały do Czech, a przynajmniej były w strefie ich wpływów. Zmieniło się to pod koniec panowania Mieszka I, który przyłączył te dzielnice do Polski. Na tym tle doszło do zerwania sojuszu z Czechami, który funkcjonował w pierwszej połowie jego panowania i który przyczynił się do chrztu Polski w 966 roku. Pozostałością po wpływach czeskich jest wezwanie katedry na Wawelu. Jej patronami są św. Stanisław i... św. Wacław. Poza Krakowem w Polsce kościoły pod wezwaniem św. Wacława są w Warszawie, Wrocławiu, Radomiu i jeszcze kilku innych miejscowościach. W samych Czechach pod wezwaniem św. Wacława jest katedra w Ołumuńcu. Jest on też patronem kościoła w Wołkowysku na Białorusi.