40. rocznica śmierci Mariana Danysza (9 II 1983)

Dziś mija okrągła, 40. rocznica śmierci Mariana Danysza, polskiego fizyka.

Marian Danysz urodził się 17 III 1909 roku w Paryżu. Pochodził z rodziny o tradycjach naukowych. Jego dziadek był biologiem, ojciec – fizykiem. Jako obywatel francuski został wcielony do wojska i poległ w 1914 roku. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości rodzina Danyszów wróciła do ojczyzny. Po ukończeniu szkoły średniej Marian Danysz rozpoczął studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej.

W 1934 młody naukowiec dokonał swego pierwszego ważnego odkrycia. Razem z Michałem Żywem odkryli nowe izotopy fluoru i skandu. Już sam Danysz w 1938 roku opracował model noktowizora, za który w 1939 roku otrzymał nagrodę Ministerstwa Poczt i Telegrafów.

Po wojnie Marian Danysz wykładał elektrotechnikę w Szkole Inżynierskiej im. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie, a następnie w Zakładzie Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego. Co ciekawe tytuł inżyniera zdobył dopiero w 1939 roku, a magistra – w 1947.

W 1949 roku otrzymał stypendium i zezwolenie na wyjazd do Wielkiej Brytanii, gdzie pracował w zespole profesora Franka Powella, laureata Nagrody Nobla. Zespół ów wysyłał balony z emulsjami fotograficznymi wysoko w stratosferę. Tam w wyniku oddziaływania promieniowania kosmicznego na emulsjach pojawiały się odbarwienia kształtem przypominające gwiazdy. W oparciu o nie prowadzono dalsze badania. Marian Danysz już po powrocie do Polski zainteresował się pewną dziwną smugą na filmie. W ten sposób doszedł z czasem do swego największego odkrycia, a mianowicie wykrycia (razem z Marianem Pniewskim) w 1952 r. hiperjąder – specjalnego rodzaju jąder atomowych. Za odkrycie to został nominowany do nagrody Nobla w fizyce. Później prowadził też badania nad hiperjądrami, pogłębiając wiedzę na ich temat. Za nie również był dwukrotnie nominowany do "Nobla" z fizyki.

W latach 1970-1972 był obserwatorem w Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych jako jedyny z naukowców z krajów zza "żelaznej kurtyny".

Marian Danysz zmarł 9 II 1983 roku w Warszawie. Pochowany został na Powązkach.