85. rocznica śmierci Stefana Drzewieckiego (23 IV 1938)

Dziś mija 85. rocznica śmierci Stefana Drzewieckiego, polskiego uczonego i wynalazcy.

Stefan Drzewiecki urodził się 26 VII 1844 roku w Kunce (obecnie na Ukrainie) w szlacheckiej rodzinie o patriotycznych tradycjach. Dzieciństwo spędził w Jaśkowicach na Wołyniu. Kształcił się we Francji.

W 1864 r. przerwał edukację i przybył do kraju, by wziąć udział w powstaniu styczniowym.

Ukończył studia inżynierskie w Paryskiej Szkole Centralnej. Był zafascynowany techniką i ciągle konstruował jakieś wynalazki. Były wśród nich licznik przebytej drogi dla dorożek konnych, automat do kontroli szybkości parowozów, regulator silników parowych czy specjalny cyrkiel do kreślenia przekrojów stożkowych. Za dwa ostatnie wynalazki otrzymał w 1873 r. nagrodę na wystawie w Wiedniu. Zaprezentował tam jeszcze m.in. automatyczny sprzęg do wagonów (urządzenie do spinania wagonów) oraz t. zw. dromograf, czyli przyrząd do automatycznego wykreślania drogi statku na mapie morskiej. To ostatnie urządzenie bardzo zaciekawiło oglądającego wystawę wielkiego księcia Konstantego, brata cara Aleksandra II. Dzięki temu Drzewiecki otrzymał propozycję pracy dla rosyjskiego rządu. Został członkiem i doradcą Komitetu Technicznego Marynarki Rosyjskiej.

W 1877 r. skonstruował w Odessie jednoosobową łódź podwodną z napędem elektrycznym i sterami poruszanymi za pomocą pedałów. Drzewiecki przetestował ją osobiście. W 1878 r. wyprodukowano w Rosji 50 takich łodzi.

Drzewiecki w rosyjskim okresie pracy mocno interesował się śrubami umożliwiającymi ruch pojazdom poruszającym się w wodzie lub pod wodą. W pewnym momencie zaczął jednak mocno interesować się problemem zastosowania śrub w powietrzu i wznoszenia się.

W tym czasie trwały dyskusje, czy do latania należy podchodzić czysto matematycznie czy też ograniczyć się do empirycznego obserwowania latających zwierząt, przede wszystkim ptaków. Drzewiecki niejako pogodził oba te stanowiska. W serii prac zajmował się teorią latania, korzystając z obserwacji ptaków, ale łącząc to ze ścisłymi wyliczeniami. W 1885 r. wygłosił w Cesarskim Towarzystwie Technicznym w Petersburgu odczyt dotyczący tych zagadnień. W 1887 r. rozwinął swe teorie w napisanej po rosyjsku książce "Aeropłany w prirodie" ("Samoloty w przyrodzie"). Potem jeszcze bardziej rozwinął temat w napisanej po francusku i wydanej w 1891 r. książce "Le vol plané" ("Lot ślizgowy"). Potem napisał jeszcze jedną książkę poświęconą lotnictwu – "L'aviation de demain" ("Lotnictwo jutra"), uważaną za pracę tworzącą podstawy aerodynamiki.

Drzewiecki rozróżnił prędkość poziomą i pionową, zwrócił uwagę na t. zw. kąt natarcia. W "Locie ślizgowym" ukazywał różnice w locie różnych gatunków ptaków oraz na występowanie u nich t. zw. lotu ślizgowego, polegającego na tym, że na pewnej wysokości i przy określonej szybkości nabytej uprzednio ptak szybuje, powoli opadając, ale nie tracąc przy tym szybkości.

Uważa się, że swoimi rozważaniami i wyliczeniami niejako położył grunt pod lotnictwo w ogólności, a w szczególności pod lotnictwo szybowcowe (przez zwrócenie uwagi na możliwość szybowania). Ktoś nazwał go „dziadkiem lotnictwa”. Już za jego życia, niedługo po jego publikacjach, nastąpił rozwój lotnictwa. Już w XVIII wieku skonstruowano balony, ale za początek lotnictwa uważa się początek wieku XX, gdy bracia Wright skonstruowali pierwsze samoloty. Potem doszły sterowce, szybowce, a w późniejszych dekadach XX wieku helikoptery. W ten sposób ludzkość spełniła odwieczne marzenie o wzniesieniu się w powietrze.

"Lot ślizgowy" napisany został po francusku, gdyż jego autor mieszkał już w tym czasie znowu we Francji. Miał już dość Rosji i dlatego porzucił rządową posadę.

W drugim okresie francuskim nadal opracowywał różne wynalazki, w tym także te związane z lotnictwem. W 1909 r. opatentował sposób samoczynnej stabilizacji płatowców. W tym samym roku doprowadził do założenia Instytutu Aerodynamicznego w Saint-Cyr pod Paryżem. W 1917 r. wynalazł i opatentował śmigło przestawialne, zaś w 1934 r. – samoprzestawialne. W 1920 r. ogłosił teorię pędnika śrubowego przetwarzającego energię dostarczaną przez silnik na siłę napędzającą statek wodny lub statek powietrzny.

Miał też wynalazki związane z innymi dziedzinami niż lotnictwo. W 1892 opublikował teorię obliczania śrub okrętowych i opatentował obracalną wyrzutnię torped opartą na działaniu sprężonego powietrza, od początku XX wieku stosowaną w wielu krajach, także na kutrach torpedowych. W latach 1897-1899 opracował pomysł dodatkowego zabezpieczania okrętów wojennych tzw. pancerzem wodnym (warstwą wody pomiędzy poszyciem kadłuba a pancerzem). W 1928 r. skonstruowano według jego pomysłu turbiną parową. W ostatnich latach życia zaczął się interesować energią atomową, przewidując, że będzie ona odgrywać rolę w przyszłości.

Był człowiekiem niebywale pomysłowym i energicznym, którego energia zdumiewała innych. Dożył 93 lat. Zmarł 23 IV 1938 roku w Paryżu.

Pomimo tego, że całe jego życie związane było z Francją i Rosją, nie zapomniał, że był Polakiem. Utrzymywał kontakt z krajem. W 1927 r. wspomógł finansowo powstanie Instytutu Aerodynamicznego Politechniki Warszawskiej. W testamencie państwu polskiemu zapisał swój dom w Paryżu w dzielnicy Auteuil, a także wszystkie swe prace, pracownię i bibliotekę.