170. rocznica urodzin Jacka Malczewskiego (14 VII 1854)

Dziś mija 170. rocznica urodzin Jacka Malczewskiego, sławnego polskiego malarza tworzącego głównie w nurcie symbolizmu, czołowego reprezentanta Młodej Polski.

Jacek Malczewski urodził się 14 VII 1854 roku w Radomiu w zubożałej rodzinie szlacheckiej, z której wyniósł patriotyzm. Spory wpływ miał na niego ojciec, Julian Malczewski.

Studiował w Krakowie (1873-1878) w tamtejszej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie był uczniem samego Jana Matejki, potem w Paryżu (1876-1877). Dużo podróżował. W latach 1885-1886 przebywał w Monachium, potem osiadł w Krakowie. Był profesorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1897-1900 oraz 1910-1921.

Początkowo, inspirując się twórczością Artura Grottgera, namalował wiele obrazów przedstawiających zesłańców, uczestników powstania styczniowego ("Niedziela w kopalni" (1882), "Na etapie" (1883), "Wigilia zesłańców" (1892) ). Te młodzieńcze prace malowane były tradycyjnie, z dominacją stłumionych oliwkowych brązów i małą ilością światła w przedstawianych scenach.

Około rok 1890 porzucił malarstwo realistyczne na rzecz symbolizmu. Do swoich obrazów wprowadził elementy baśniowe, fantastyczne. Postaciom ludzkim towarzyszą często na obrazach Malczewskiego fauny, rusałki i tym podobne postaci. Zmianie tematyki towarzyszyła zmiana formy. Symboliczną wymowę swych dzieł wzmacniał Malczewski zestawianiem żywych barw. Sięgał po kolor jako narzędzie kształtowania nastroju. Wyodrębniał i stylizował pejzaż w tle scen figuralnych. Fantastyczne postacie były jednak malowane w sposób realistyczny.

W typowym dla siebie stylu namalował Jacek Malczewski takie obrazy jak chociażby "Introdukcja" (1890), "Melancholia" (1890-1894), "Błędne koło" (1895-1897), "Hamlet polski – portret Aleksandra Wielopolskiego" (1903), "Tryptyk Prawo-Ojczyzna-Sztuka" (1903), szereg wersji obrazów "Zatruta studnia", "Thanatos" czy "Śmierć Ellenai", "Śmierć" (1917) i inne. Namalował też wiele portretów (n.p. Marii Balowej, Adama Asnyka, Władysława Reymonta, Józefa Piłsudskiego) oraz autoportretów. Portrety i autoportrety też często miały charakter symboliczny.

W jego twórczości często przewijającymi motywami są niepokój egzystencjalny, życie i śmierć (często wbrew tradycji ikonograficznej ukazywana jako młoda piękna kobieta), problem wieczności, miłość, religia, rola artysty w świecie, a także sprawy narodowe. Interesowali go też pojedynczy ludzie. Był mistrzem portretu. Umiał oddać osobowość portretowanego nie tylko poprzez odpowiednie odmalowanie rysów twarzy czy pozy, ale także za pomocą odpowiedniego tła oraz alegorycznych atrybutów.

Jest uważany za jednego z czołowego reprezentanta Młodej Polski i jednego z najwybitniejszych polskich malarzy w ogóle.

Zmarł 8 X 1929 roku w Krakowie. Został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce.

W Radzyniu jest ulica Malczewskiego. Jest to jedna z ulic na osiedlu za pałacem Gubernia, których patronami są malarze.