160. rocznica śmierci Romualda Traugutta (5 VIII 1864)

Dziś mija 160. rocznica śmierci ostatniego dyktatora powstania styczniowego – Romualda Traugutta.

Romuald Traugutt urodził się 16 I 1826 roku w Szostakowie (obecnie Białoruś) w rodzinie szlacheckiej. Jako młody człowiek wstąpił do rosyjskiego wojska. Po 3 latach służby zdał egzamin na oficera. Zdolności i odwaga sprawiły, że zdobył kolejne awanse. Walczył podczas wojny krymskiej. W 1859 r. został kapitanem i wykładowcą wyższej szkoły wojskowej. W 1862 r. uzyskał kolejny awans – na podpułkownika. Mimo widoków na dalszą karierę złożył dymisję i odszedł z wojska. Powodem była sytuacja w zaborze rosyjskim i krwawe tłumienie polskich demonstracji przez rosyjskie wojsko. Mimo kariery w zaborczej armii Traugutt nie zapomniał o pochodzeniu i przejął się tymi wydarzeniami. Nie chciał dłużej być w armii, która dokonywała takich czynów jak masakra na Krakowskim Przedmieściu. Złożył dymisję i osiadł w swojej posiadłości w Ostrowie koło Kobrynia (obecnie Białoruś).

Gdy wybuchło powstanie styczniowe, przyłączył się do niego. Został dowódcą powstańczego oddziału, a później większego zgrupowania. Doświadczenia ze służby w armii bardzo mu w tym pomagały.

W sierpniu 1863 roku dowodzący powstaniem Rząd Narodowy zlecił mu misję udania się do Paryża i wybadania możliwości wsparcia powstania przez Francję. Na miejscu stwierdził, iż jest mało prawdopodobne. Po powrocie do kraju, w październiku 1863 roku zaproponowano mu objęcie dowództwa nad powstaniem. Objął władzę jednoosobowo jako dyktator. Dyktatura miała charakter tajny, ale Traugutt mieszkał jawnie w Warszawie pod fałszywym nazwiskiem (Michał Czarnecki).

Jako dyktator energicznie przystąpił do działania. Zreorganizował powstańcze siły zbrojne, nadając oddziałom nazwy regularnych formacji wojskowych. Pod jego kierownictwem energiczniej niż wcześniej przystąpiono do realizowania uwłaszczenia chłopów, by przyciągnąć ich do powstania. To zresztą wymusiło na rosyjskim carze wydanie ukazu sankcjonującego uwłaszczenie. W ten sposób dzięki powstaniu car dał polskim chłopom więcej niż rosyjskim.

Traugutt nie liczył na rządy państw europejskich, a raczej na narody. Nawiązywał rozmowy z przedstawicielami różnych środowisk w różnych krajach, zwłaszcza na Węgrzech i we Włoszech. Stamtąd i z innych krajów przybywali ochotnicy, którzy wspierali polski zryw.

Niestety, Traugutt objął dyktaturę zbyt późno. Powstanie już dogasało. Sam Traugutt w wyniku zdrady został aresztowany w nocy z 10 na 11 IV 1864. W trakcie śledztwa nikogo nie wydał. Skazany przez zaborcę na śmierć. 5 VIII 1864 został publicznie powieszony na stokach warszawskiej Cytadeli razem z 4 towarzyszami broni.

Odwaga, energia i śmierć dla sprawy sprawiły, iż zalicza się go do jednej z najbardziej znanych postaci walczących o polską niepodległość. Obok patriotyzmu ważną jego cechą była osobista pobożność. Sprawiła ona, iż od lat trwają starania o jego beatyfikację.

W Radzyniu mamy ulicę imienia Romualda Traugutta. Są przy niej dwa hotele, internat oraz wytwórnia oranżady.