90. rocznica przywrócenia żubrów (19 IX 1929)

Dziś mija 90. rocznica przywrócenia żubrów do Puszczy Białowieskiej poprzez sprowadzenie pierwszego osobnika.

Żubr, zwany też żubrem europejskim (łacińska nazwa - Bison bonasus) jest ssakiem łożyskowym z rzędu parzystokopytnych, rodziny wołowatych, podrodziny bawołów, rzędu bizonów. Jest to zwierzę roślinożerne, ale silne, potężne pod względem rozmiarów i mające majestatyczny wygląd.

W czasach prehistorycznych i w starożytności zamieszkiwały puszcze na terenie całej Europy. Polowania oraz rozszerzanie się zasięgu pól uprawnych i związane z tym karczowanie lasów sprawiły, że liczebność gatunku oraz zasięg jego występowania zaczęły się gwałtowanie zmniejszać. Przetrwał tylko dzięki ochronie. W XVI wieku polscy królowie zastrzegli sobie, że Puszcza Białowieska ma być terenem ich polowań, a same żubry mają być chronione - dokarmiane i bronione przed kłusownikami. Dzięki temu ta właśnie puszcza stała się już wkrótce w praktyce jedynym miejscem występowania żubrów. Drugim były zakątki gór Kaukazu.

Po upadku państwa polskiego ochronę żubrom zapewniała Rosja Skończyło się to z I wojną światową. Wiele sztuk zabili wtedy Niemcy, wiele kłusownicy, inne miały problem z głodem. W 1919 roku padł ostatni żubr. Co gorsza, kilka lat później wyginęły też żubry na Kaukazie.

Na szczęście przetrwały jeszcze egzemplarze w ogrodach zoologicznych i zwierzyńcach. W 1923 roku stworzono Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra. W jego prace angażowali się naukowcy z różnych krajów, przede wszystkim jednak polscy. Żubry skatalogowano i poczęto czynić przygotowania do odtworzenia gatunku. Państwo polskie przeznaczyło dotację na kupno zwierząt.

W Puszczy Białowieskiej zorganizowana została specjalna zagroda. Oddzielona została ona od reszty puszczy bardzo wysokim i grubym ogrodzeniem. Był etap pośredni między niewolą a ostatecznym przystosowaniem się do warunków naturalnych.

19 IX 1929 r., czyli dokładnie 90 lat temu, sprowadzono do rezerwatu w Białowieży, pochodzącego z niemieckiej hodowli samca (byka) Borusse oraz żubrobizona (mieszańca) z Danii - byka Kobolda. Już w październiku 1929 r. dołączyła do nich samica Biserta sprowadzona z zoo w stolicy Szwecji, Sztokholmie. W następnych latach sprowadzono jeszcze kilka innych egzemplarzy. Zaczęły się one rozmnażać. Już w 1939 r., czyli 10 lat po restytucji (przywróceniu, odnowieniu) było w Polsce 37 żubrów, w tym 24 w Puszczy Białowieskiej. Tymczasem wybuchła II wojna światowa. Na szczęście nie okazała się taką katastrofą jak poprzednia wojna światowa i mimo trudności żubry przetrwały ją. Po wojnie praca polskich naukowców i leśników była kontynuowana. Z czasem zaczęto je przywracać także w innych krajach, ale wciąż Polska jest pod tym względem dominująca. W naszym kraju w roku 2013 było około 1400 osobników. Są już nie tylko w Puszczy Białowieskiej, z którą są najbardziej kojarzone, ale też w Puszczy Knyszyńskiej, w Bieszczadach i kilku innych miejscach.

Przy drodze wojewódzkiej nr 689 łączącej Białowieżę z Hajnówką działa Rezerwat Pokazowy Żubrów Białowieskiego Parku Narodowego. W 2008 roku w Pszczynie powstała Pokazowa Zagroda Żubrów.