Zabytkowe młyny i spichlerze w powiecie radzyńskim

Trwa sierpień, miesiąc żniw. Z tej okazji postanowiłem napisać o zabytkowych młynach i spichlerzach z terenu powiatu radzyńskiego.

W naszym powiecie są 3 zabytkowe młyny i 2 zabytkowe spichlerze. Zabytkowe młyny znajdują się w Borkach, Wohyniu i Żakowoli Poprzecznej, zabytkowe spichlerze – w Bojanówce i Żabikowie.

Młyn w Borkach jest dwupiętrowym budynkiem z czerwonej cegły, z frontem skierowanym w stronę północno-zachodnią. Stoi w północnej części wsi, przy ulicy Parkowej, nad rzeką Bystrzycą. Był młynem wodnym, w którym maszyneria była poruszana ruchem wody ze spiętrzonej rzeki. Zbudowany został w 1894 roku, w miejscu, w którym młyn istniał już w 1786 roku. Początkowo był częścią majątku ziemskiego rodziny Jaźwińskich. W 1944 został upaństwowiony i niedługo po tym zelektryfikowany. Użytkowany był jako wytwórnia pasz. Od dłuższego czasu jest nieużywany. Tuż obok niego stoi drugi, towarzyszący mu budynek, zwany domem młynarza.

Pozostałe dwa zabytkowe młyny w przeciwieństwie do tego stojącego w Borkach nie były młynami wodnymi, ale motorowymi.

Młyn motorowy w Wohyniu był jednocześnie... tartakiem. Znajduje się we wschodniej części miejscowości, na północ od ul. Płatnerskiej. Frontem skierowany jest w stronę południową. Wzniesiono go w 1909 roku na miejscu wcześniejszego, drewnianego młyna. W 1915 roku, zaledwie 6 lat po zbudowaniu, został spalony przez wycofujących się Rosjan. Jego wykonywana etapami odbudowa zakończyła się dopiero w 1937 roku. Po wojnie został znacjonalizowany, pod koniec XX wieku znowu znalazł się w rękach prywatnych. Jest to prostokątny, trzykondygnacyjny budynek z czerwonej cegły. Przylega do niego parterowe skrzydło, w którym mieścił się tartak.

Młyn motorowy w Żakowoli Poprzecznej zlokalizowany jest we północno-zachodniej części wsi, tuż obok drogi krajowej nr 19, dzięki czemu mogą go kojarzyć kierowcy podróżujący z Radzynia do Kąkolewnicy i w przeciwnym kierunku. Jest to piętrowy budynek z czerwonej cegły, frontem zwrócony w kierunku wschodnim. Wzniesiony został w 1927 roku przez Jana Mazura. W tym czasie był to teren wsi Jurki, a nie Żakowoli. Uruchomiono go w 1937 roku. W 1945 roku został upaństwowiony. W 1990 ponownie znalazł się w rękach prywatnych. Obecnie jest nieczynny.

Najstarszym z budynków opisywanych w niniejszym artykule jest spichlerz w Żabikowie. Zbudowano go w drugiej połowie XIX wieku. Był częścią zespołu budynków majątku ziemskiego w Żabikowie, dlatego znajduje się w pobliżu żabikowskiego pałacu. Obecnie pałac służy za gmach szkole podstawowej w Żabikowie, która użytkuje również dawny spichlerz. Jest to budynek murowany, frontem skierowany w stronę północno-wschodnią. W przeciwieństwie do wspomnianych wyżej młynów, a także do spichlerza z Bojanówki, jest otynkowany.

Spichlerz w Bojanówce podobnie jak ten w Żabikowie był częścią zespołu budynków dworskich i znajduje się w pobliżu dawnego dworu w tej miejscowości, a dokładnie na południowy wschód od niego. Zbudowano go na przełomie XIX i XX wieku. Jest to piętrowy murowany budynek z czerwonej cegły, frontem skierowany w kierunku północno-wschodnim.

Szczepan Korulczyk