55. rocznica śmierci gen. Tadeusza "Bora" Komorowskiego (24 VIII 1966)

Dziś mija 55. rocznica śmierci gen. Tadeusza Komorowskiego "Bora" (Bora-Komorowskiego), komendanta głównego AK, Naczelnego Wodza PSZ, emigracyjnego premiera.

Tadeusz Komorowski urodził się 1 VI 1895 roku w Chorobrowie (obecnie na Ukrainie) jako syn zarządcy majątków ziemskich w zaborze austriackim. Po ukończeniu szkoły średniej (gimnazjum) we Lwowie w 1913 roku wstąpił do armii austriackiej. W jej szeregach walczył podczas I wojny światowej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do armii odradzającego się państwa. Służył w kawalerii. W 1920 roku uczestniczył w wojnie z bolszewikami, dowodząc pułkiem ułanów. Został wtedy ranny. Po wyleczeniu rany i zakończeniu wojny pozostał w wojsku. Pełnił różne funkcje dowódcze. W 1938 roku został komendantem Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu.

Równolegle ze służbą wojskową uprawiał jeździectwo sportowe. W 1924 brał udział w olimpiadzie w Paryżu. Potem przygotowywał polskich jeźdźców do olimpiady w Berlinie w 1936 roku.

Podczas wojny obronnej w 1939 roku dowodził osłoną Wisły na odcinku ciągnącym się od Góry Kalwarii aż do Dęblina. Po ustaniu walk udał się do Krakowa. Tam założył Organizację Wojskową Krakowa, która potem została włączona w struktury Związku Walki Zbrojnej (ZWZ).

Komorowski został awansowany na generała brygady i mianowany komendantem obszaru Kraków-Śląsk. W konspiracji nosił pseudonim "Bór", który z czasem stał się częścią jego nazwiska.

W 1941 roku "Bór" przybył do Warszawy, gdzie mianowano zastępcą Komendanta Głównego ZWZ, który w 1942 r. został przekształcony w Armię Krajową (AK). Równolegle z byciem zastępcą komendanta głównego Komorowski był dowódcą obszaru zachodniego obejmującego Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie.

Gdy w 1943 r. komendant główny AK, generał Stefan "Grot" Rowecki został aresztowany przez Niemców, na nowego komendanta głównego mianowano właśnie generała Komorowskiego. Został wtedy też awansowany na generała dywizji.

1 VIII 1944 wybuchło powstanie warszawskie. Rząd emigracyjny zostawił dowództwu AK wolną rękę w tym względzie, to zaś – z generałem "Borem" na czele – mimo wahań zdecydowało się na wydanie rozkazu rozpoczęcia powstania. Walki trwały dwa miesiące wskutek szaleństwa Niemców, którzy z nienawiści do Polaków koniecznie chcieli stłumić powstanie, choć nie mieli z tego żadnych korzyści.

Generał przez cały okres walk przebywał w Warszawie. Po ponad dwóch miesiącach heroicznych bojów zdecydował się wydać rozkaz zakończenia walk. Doszło do kapitulacji. Komorowski dostał się do niemieckiej niewoli. W niemieckich obozach jenieckich przebywał aż do kapitulacji III Rzeszy, to jest do maja 1945 roku. Wtedy odzyskał wolność.

Gdy był w niewoli został mianowany... Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych po wymuszonej przez aliantów rezygnacji generała Kazimierza Sosnkowskiego. Ta osobliwa decyzja w założeniu miała być dowartościowaniem walki powstańców i osobiście komendanta głównego AK. Z oczywistych względów nominacja była czysto symboliczna. Pełniącym obowiązki (p. o.) Naczelnego Wodza przez okres jego przebywania w niewoli był generał Władysław Anders.

Generał Komorowski przybył do Londynu pod koniec maja 1945 r. i został faktycznie, nie tylko formalnie, Naczelnym Wodzem PSZ. Były one już jednak przygotowywane do rozwiązania. Wojna się skończyła. Alianci postanowili polskie wojsko na Zachodzie rozformować. Nastąpiło to jesienią 1946 roku.

Komorowski pozostał po wojnie w Wielkiej Brytanii. Z związku z rozformowaniem polskiego wojska podobnie jak jego dotychczasowi podkomendni musiał szukać pracy. Przez następne lata pracował jako tapicer.

Generał uczestniczył w życiu polskiej emigracji. Działał w Kole Byłych Żołnierzy Armii Krajowej. W 1947 roku został emigracyjnym premierem. Pełnił tę funkcję do 1949 roku. W 1951 roku wydał książkę Armia podziemna. Pisał też szereg artykułów o Armii Krajowej i powstaniu warszawskim. Od 1956 roku aż do śmierci był członkiem Rady Trzech – swego rodzaju kolegialnej głowy państwa zawiązanej wskutek nieuznawania przez część środowisk emigracyjnych prezydenta Augusta Zaleskiego. W 1966 roku generał otrzymał nagrodę literacką Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie.

Tadeusz Bór-Komorowski zmarł 24 VIII 1966 roku w okolicach Buckley w Walii w trakcie polowania. Pochowany został pierwotnie w Londynie. W 1994 roku jego szczątki zostały sprowadzone do Polski i pochowane w Powązkach w Warszawie.