120. rocznica urodzin Mariana Rejewskiego (16 VIII 1905)

Dziś mija 120. rocznica urodzin Marian a Rejewski ego – polskiego matematyka i kryptologa, lidera grupy, która złamała kod słynnej niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.

Marian Rejewski urodził się 16 VIII 1905 roku w Bydgoszczy. W rodzinnym mieście zdał maturę. Potem studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego. Zaraz po skończeniu studiów zapisał się na kurs kryptologiczny zorganizowany Oddział II Sztabu Wojska Polskiego. Kryptologią nazywana jest nauka o przekazywaniu wiedzy zabezpieczonej przed niepowołanym dostępem, szyfrowaniu i deszyfrowaniu. Rejewski zrezygnował z udziału w kursie, by podjąć studia uzupełniające w Getyndze w Niemczech, które przerwał ze względu na niski ich poziom oraz hulaszczy tryb życia innych studentów. Wrócił do Poznania i został asystentem Zygmunta Krygowskiego, profesora Uniwersytetu Poznańskiego. Równocześnie z tą pracą wrócił do kryptologii. Razem z dwoma innymi uczestnikami kursu kryptologicznego, Henrykiem Zygalskim i Jerzym Różyckim, zaczął pracować w Biurze Szyfrów zorganizowanym przez polskie wojsko i służącym celom kontrwywiadowczym.

W 1932 r. Marian Rejewski porzucił Poznań i pracę na uczelni, gdyż przeniósł się do centrali Biura Szyfrów w Warszawie. W tym samym roku on, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski dokonali największego osiągnięcia, dzięki któremu ich nazwiska są dziś znane. Złamali mianowicie kod słynnej niemieckiej maszyny szyfrującej "Enigma", przy czym wkład Rejewskiego w ten sukces był największy. Jednakże Niemcy to urządzenie stale modyfikowali i ulepszali, stąd trzeba było nad tym stale pracować. Rejewski, Różycki i Zygalski robili to przez następne lata, m. in. konstruując pomagającą w tym maszynę zwaną cyklometrem. Już przed wybuchem wojny władze państwowe doceniły zasługi naukowca, przyznając mu w 1939 r. Złoty Krzyż Zasługi.

Po niemieckiej napaści na Polskę w 1939 r. pracownicy Biura Szyfrów zostali ewakuowani do Rumunii, a potem stamtąd do Francji.

Złamanie "Enigmy" odegrało istotną rolę podczas II wojny światowej, pozwalając odkrywać różne tajne rozkazy niemieckie i móc skuteczniej im przeciwdziałać. Niestety w krajach zachodnich jest to przemilczane i nieraz perfidnie zakłamywane, choć ani Brytyjczykom, ani Francuzom złamać kodu "Enigmy" się nie udało i bazowali na tym, co przekazali im Polacy w 1939 roku.

Po ataku III Rzeszy na Francję w 1940 r. polskim kryptologom nie udało się ewakuować do Wielkiej Brytanii. Pozostali w nieokupowanej części Francji i nadal pracowali dla polskiego wywiadu. W 1942 r. Niemcy wpadli na trop tajnego ośrodka. Rejewski i Zygalski podjęli próbę ucieczki do Hiszpanii. Przy przekraczaniu granicy zostali aresztowani. Prośba Polskiego Czerwonego Krzyża mająca dyskretne wsparcie rządów polskiego i brytyjskiego sprawiła, że Hiszpanie ich uwolnili, co więcej, pozwolili wyjechać do Portugalii, skąd udali się na brytyjski Gibraltar, z którego zostali przetransportowani do samej Wielkiej Brytanii. Do końca wojny pracowali w jednostce radiowej Sztabu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych w Stanmore-Boxmoor pod Londynem.

Losy trzech matematyków, którzy złamali "Enigmę" potoczyły się różnie. Jerzy Różycki jeszcze przed ucieczką kolegów do Hiszpanii zginął w katastrofie morskiej. Henryk Zygalski po wojnie pozostał w Wielkiej Brytanii, natomiast Marian Rejewski zdecydował się wrócić do Polski. Na długie lata został zapomniany, pracując jako urzędnik w bydgoskich fabrykach. Dopiero w 1967 r. ujawnił swoją rolę w pracy nad Enigmą i spisał wspomnienia. Szerzej zaczęto o tym mówić i publikować książki na ten temat dopiero w następnej dekadzie, to jest w latach 70., kiedy to powstał nawet film fabularny na ten temat p. t. "Sekret Enigmy". Poza Polską wiedza na ten temat nadal jest słaba.

Marian Rejewski zmarł 13 II 1980 roku w Warszawie. Pochowany został na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.