Święty Cezary z Terraciny

Dziś obok Uroczystości Wszystkich Świętych przypada także wspomnienie świętego Cezarego z Terraciny (Cezarego Afrykańskiego), męczennika.

Święty Cezary żył na przełomie I i II wieku. Jego rodzina mieszkała w Afryce, ale przybyła tam z Italii i wywodziła się od słynnego rodu Juliuszów, z którego pochodził Gajusz Juliusz Cezar. Chłopiec otrzymał imię nawiązujące do tych tradycji. Zarazem jednak rodzina przyjęła chrześcijaństwo. Młody Cezary stał się gorliwym chrześcijaninem i został diakonem. Z północnej Afryki, gdzie mieszkał od urodzenia, wyruszył w podróż do Italii. Zamierzał prowadzić ewangelizację. Trafił do Terraciny, miejscowości w regionie Lacjum. Panował tam nietypowy jak na starożytny Rzym (i okrutny) zwyczaj. Otóż wybranym młodzieńcom pozwalano przez 8 miesięcy żyć w zbytkach, po czym mieli jednak razem z koniem skoczyć w przepaść do morza, co miało stanowić ofiarę dla Apollina. Cezary głośno skrytykował to, za co został skazany na śmierć. Mógł ocalić życie, składając ofiarę Apollinowi, ale odmówił.

Cezaremu zadano śmierć poprzez zaszycie go w worku i zrzucenie do wody. Nastąpiło to 1 XI 107 roku, przez co 1 XI jest dniem jego kościelnego wspomnienia.

Po jego śmierci pojawił się jego kult. Nasilił się po tym, gdy po modlitwach z prośbą o jego orędownictwo wyzdrowiała córka cesarza Walentyniana I. Na rozwój kultu miało też wpływ jego imię, nawiązujące do starożytnego Rzymu i łączące dawne tradycje z chrześcijaństwem. W późniejszych wiekach kult nieco przygasł. Do dziś jednak w Rzymie jest kościół pod jego wezwaniem.

Święty Cezary od miejsca śmierci nazywany jest Cezarym z Terraciny albo Cezarym Afrykańskim od regionu, z którego pochodził. Przydomki te nadano mu dla odróżnienia od dwóch innych świętych o imieniu Cezary, żyjących już na przełomie starożytności i średniowiecza, a mianowicie żyjącego w IV wieku św. Cezarego z Nazjanzu (młodszego brata doktora Kościoła, św. Grzegorza z Nazjanzu) a także żyjącego na przełomie V i VI wieku św. Cezarego z Arles, mnicha i biskupa Arles.

Samo imię Cezary pochodzi z łaciny od słowa caedere (ciąć, wycinać). Słynnemu Gajuszowi Juliuszowi nadano przydomek Cezar, z którym jest kojarzony, gdyż przy jego urodzeniu doszło do cesarskiego cięcia. Nazwa tego zabiegu też pochodzi zresztą od tego czasownika i od Cezara. Od tego przydomka-nazwiska wzięło się też słowo cesarz, gdyż Oktawian August był wnukiem siostry Cezara i jego adoptowanym synem. Dlatego przybrał dodatkowe nazwisko Cezar. To samo było z późniejszymi cesarzami z dynastii julijsko-klaudyjskiej. Z czasem nazwa własna zmieniła się w tytuł i cezarami nazywali się także późniejsi władcy Rzymu. Słowo „cesarz” jest spolszczoną wersją słowa „cezar”.

Do Cezara i cesarzy nawiązuje imię Cezary. W Polsce pierwszy poświadczony przypadek jego nadania pochodzi już z XV wieku.