990. rocznica śmierci księcia Bezpryma

W tym roku mija 990. rocznica śmierci księcia Bezpryma, rządzącego Polską w latach 1031-1032, uważanego za jednego z najgorszych władców w historii naszego kraju.

Bezprym urodził się prawdopodobnie w roku 986. Był pierwszym, najstarszym synem księcia Bolesława Chrobrego, i jego drugiej żony, nieznanej z imienia Węgierki. Tajemnicze jest jego imię. Podejrzewa się, że prawdodpodobnie zostało zniekształcone w zapisie. Niektórzy kojarzą je z węgierskim miastem Veszprem, sugerując jakiś związek.

Z niejasnych powodów Bezprym został odsunięty od następstwa. Chrobry na swego następcę wyznaczył drugiego syna, Mieszka Lamberta.

Wiadomo, że Bezprym został wysłany do klasztoru we Włoszech, gdzie miał okazję poznać znanego eremitę, świętego Romualda. Nie został jednak zakonnikiem. Po śmierci ojca wrócił do kraju. Z początku nikt nie kwestionował następstwa Mieszka II. Czuł się on na tyle pewnie, że w 1028 r. zorganizował nawet wyprawę na Saksonię w sojuszu z Wieletami, która miała wesprzeć niemiecką opozycję przeciw cesarzowi Konradowi II. Wyprawa była jednak spóźniona, bo cesarz zdążył uporać się z buntownikami, a dokonywane przez najeźdźców, a zwłaszcza przez sojuszniczych Wieletów, okrucieństwa i akty profanowania kościołów pogrzebały ostatecznie jego popularność w Niemczech. To ułatwiło zemstę Konradowi II, który był namawiany do odwetu przez Bezpryma. Ten ostatni nawiązał też kontakt ze swoim drugim przyrodnim bratem, Ottonem, też niezadowolonym ze swej sytuacji. Oprócz tego Bezprym doprowadził też do najazdu Rusinów. Mieszko II nie był w stanie uporać się z dwoma przeciwnikami naraz i prowadzić wojny na dwa fronty. Musiał uchodzić. W Czechach schwytany i na rozkaz tamtejszego księcia Oldrzycha uwięziony i wykastrowany. Polska utraciła Łużyce na rzecz Niemiec, Morawy na rzecz Czech, Grody Czerwieńskie na rzecz Rusi Kijowskiej.

Tymczasem Bezprym triumfował. Z pomocą ruską i niemiecką został w 1031 roku księciem. Był to pierwszy w dziejach Polski przypadek skutecznego antypolskiego sojuszu niemiecko-ruskiego. Bezprym dla zademonstrowania uległości wobec cesarza nie tylko ostentacyjnie wyrzekł się tytułu króla, którego używał Mieszko II, ale też odesłał do Niemiec insygnia koronacyjne.

Panowanie Bezpryma nie trwało długo. Mieszko II mimo uwięzienia nawiązał kontakt z Ottonem, który nic nie zyskał na zmianie tronu i zaczął spiskować przeciw Bezprymowi. Ten ostatni wszczął okrutne prześladowania wszystkich niegdysiejszych zwolenników Mieszka. To szybko go zdepopularyzowało. Oprócz tego w kraju zaczął też narastać ferment. Ciągłe wojny i związane z tym spustoszenie kraju i wysokie podatki powodowały coraz liczniejsze bunty ludności. Dodatkowym czynnikiem wspierającym zamęt było sprzyjanie przez Bezpryma żywiołom pogańskim, które zaczęły podnosić głowę.

W końcu jego okrucieństwa i niepopularność przyniosły tragiczny skutek. W 1032 roku, zaledwie rok po objęciu władzy, Bezprym został zabity. Dokładne okoliczności jego śmierci poza datą i tym, że nie była to śmierć naturalna, nie są znane. Do kraju wrócił Mieszko II, który jednak musiał wyrzec się tytułu króla, wydzielić dzielnice Ottonowi i kuzynowi Dytrykowi. Ferment ludności nadal trwał i doprowadził do ostatecznego rozpadu państwa po śmierci Mieszka w 1034 roku. Odbudował je jego syn, Kazimierz Odnowiciel.

Bezpryma wskutek dojścia do władzy w wyniku obcej interwencji połączonej z doprowadzeniem do okrojenia terytorialnego państwa i przede wszystkim jego wewnętrznego osłabienia i fermentu w późniejszych wiekach nazwano "pierwszym zdrajcą Polski". W polskich kronikach obowiązywało swoiste nieformalne "potępienie pamięci", był bowiem pomijany. Niemal wszystko, co wiadomo na jego temat, pochodzi z kronik z innych krajów. Do dziś jest jednym z najmniej znanych i najczęściej pomijanych polskich władców. Nie tylko w XIX w. pominął go Jan Matejko w swoim "Poczcie królów i książąt Polski", ale nawet nie umieszczono jego biogramu w opracowanym w latach 70. XX wieku i opublikowanym w 1991 r. w formie książkowej cyklu sylwetek polskich władców autorstwa znanych polskich historyków pod tym samym tytułem.