55. rocznica śmierci Marii Grzegorzewskiej (7 V 1967)

Dziś mija 55. rocznica śmierci Marii Grzegorzewskiej, pedagoga, psychologa, twórczyni pedagogiki specjalnej w Polsce.

Maria Grzegorzewska urodziła się 18 IV 1887 roku w Wołuczy (obecnie woj. łódzkie, pow. rawski) w rodzinie dzierżawcy i administratora majątków ziemskich. W latach 1900-1907 kształciła się w szkołach dla dziewcząt. W 1909 r. rozpoczęła studia przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Potem zmieniła kierunek. Zainteresowała się mianowicie pedagogiką. W 1916 r. samym roku na uniwersytecie w Paryżu obroniła pracę na temat wrażeń estetycznych dzieci i młodzieży. W tym samym roku miało miejsce inne ważne wydarzenie w jej życiu. Otóż odwiedziła wtedy szpital dla upośledzonych umysłowo. Pod wpływem tej wizyty postanowiła, że poświęci się pomocy ludziom niepełnosprawnym umysłowo lub fizycznie oraz badaniom nad nimi. Szczególne jej zainteresowanie budzili niewidomi. Jej dewizą stało się hasło „Nie ma kaleki – jest człowiek”.

Gdy w 1919 r. wróciła do Polski, znalazła się w gronie założycieli Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej. W 1922 r. została dyrektorem tej placówki. Funkcję tę pełniła aż do 1960 roku. Jednocześnie w latach 1930-1935 była też dyrektorem Państwowego Instytutu Nauczycielskiego.

W czasie II wojny światowej brała udział w konspiracyjnej działalności oświatowej. Organizowała też pomoc dla prześladowanych Żydów. Podczas powstania warszawskiego w 1944 r. należała do patrolu sanitarnego.

W latach 1957-1960 była profesorem Katedry Pedagogiki Specjalnej na Uniwersytecie Warszawskim. Była to pierwsza taka katedra w Polsce.

Maria Grzegorzewska zajmowała się przede wszystkim pedagogiką specjalną, zwłaszcza tyflopedagogiką (edukacją osób niewidomych i niedowidzących) oraz problematyką kształcenia nauczycieli.

Zwracała uwagę na zjawisko zwane kompensacją. Otóż u niewidomych brak wzroku często rekompensowany jest wyostrzeniem innych zmysłów.

Była także autorką metody dydaktyczno-wychowawczej, stosowanej w szkołach specjalnych, zwanej metodą ośrodków pracy, polegającą na skupianiu się na tematach bliskich niepełnosprawnemu dziecku.

Maria Grzegorzewska zmarła 7 V 1967 roku w Warszawie. Pochowana została na Cmentarzu Powązkowskim.

Jest patronką kilkudziesięciu placówek edukacyjnych, głównie związanych z pedagogiką specjalną, między innymi Akademii Pedagogiki Specjalnej. W Poznaniu i w Wołuczy stoją jej pomniki. Sejm RP uczynił ją jedną z patronek roku 2022.