Zabytkowe budynki szkół w powiecie radzyńskim

Trzy tygodnie temu rozpoczął się rok szkolny. Można to wykorzystać jako okazję do opowiedzenia o zabytkowych budynkach szkół na terenie powiatu radzyńskiego. Znajdują się one w Radzyniu, Suchowoli i Brzostówcu.

Przede wszystkim należy wspomnieć o budynkach będących niegdyś siedzibą szkoły zawodowej. Budynek Gimnazjum Realnego zwanego potocznie gimnazjum sejmikowym wzniesiony został w latach 20. XX wieku. Gimnazjum Realne utworzone zostało w 1919 roku. W latach 1924-1926 na gruntach należących do powiatu radzyńskiego wybudowano istniejący do dziś gmach szkoły. Jest on frontem skierowany na południe, w stronę obecnej ulicy Armii Krajowej, choć ma tylne wyjście na plac, w kierunku dawnej ulicy Rejentowskiej (obecnie wewnętrznej drogi dawnego placu szkolnego) a boczną, węższą ścianą przylega do ul. Jana Pawła II (niegdyś Międzyrzeckiej). Jest to budynek piętrowy, o podstawie prostokąta, z fasadą pomalowaną na żółto, dziewięcioma osiami, szczytem pośrodku fasady nad wejściem, dużymi, prostokątnymi oknami, pierwszym piętrem i jeszcze położoną nad nim dodatkową kondygnacją pod mansardowym (czyli specjalnie łamanym) dachem pokrytym czerwoną blachodachówką. Po wojnie przez wiele lat budynek użytkowany był przez Zespół Szkół Zawodowych. Zmieniło się to po wyprowadzce szkoły w pierwszych latach XXI wieku zawodowej do nowo wybudowanego gmachu przy ul. Sikorskiego.

Bardziej zawiła jest historia drugiego budynku znajdującego się tuż obok. Stała tam od XVIII wieku karczma żydowska, do której przychodzili Żydzi, w przeciwieństwie do karczmy przy Końskim Targu (obecnie Plac Potockiego) znajdującej się w miejscu obecnego gmachu Starostwa, która była przeznaczona dla ludności chrześcijańskiej. Dawna karczma żydowska w okresie międzywojennym stała się urzędem pocztowym, potem przerobiono ją na willę rodzin dwóch znanych i szanowanych w Radzyniu lekarzy i społeczników – Sitkowskich i Chomiczewskich. Dobudowano do niej piętro. W 1949 r. wykupiono od rodzin lekarzy budynek, połączono łącznikiem z sąsiadującym budynkiem szkolnym i przekazano do użytku edukacyjnego, nadając mu jego obecny kształt. Ten budynek też ma żółtą fasadę i spadzisty (nie mansardowy) czerwony dach kryty dachówką. Wejście też jest od południa. Ma mniejsze okna niż dawny budynek gimnazjum.

Statusu zabytku w odróżnieniu od wspomnianych wyżej budynków nie ma natomiast znajdujący się w pobliżu (po drugiej stronie ulicy Armii Krajowej) gmach Szkoły Podstawowej nr 1 im. Bohaterów Powstania Styczniowego. Został on wzniesiony w 1935 r., jednakże potem został bardzo rozbudowany w drugiej połowie lat 50. i na początku lat 60., kiedy to główny korpus zyskał obecny kształt. W późniejszych dekadach dobudowane zostały dodatkowe wschodnie skrzydło, stara sala gimnastyczna i nowa hala gimnastyczna.

Status zabytku ma za to budynek Szkoły Podstawowej w Brzostówcu, który zbudowany został w 1956 roku. Jest to prosty, parterowy budynek ze skrzydłem mającym arkadowy podcień (pomieszczenie otwarte na zewnątrz, ograniczone słupem lub filarem).

Przedwojenny jest za to budynek szkoły w Suchowoli. Przypomina on nieco budynki ZSZ. Też miał żółtą fasadę (teraz jednak szarą) i spadzisty czerwony dach kryty dachówką. Zbudowany został w 1928 roku w centrum wsi. W latach 1992-1993 przeszedł kapitalny remont połączony z dobudowaniem sali gimnastycznej. Główne wejście jest od strony zachodniej.