50. rocznica wprowadzenia w Polsce kodów pocztowych (1 I 1973)

Dziś mija okrągła, 50. rocznica wprowadzenia w Polsce kodów pocztowych.

Kiedyś, gdy kodów pocztowych nie było, częściej zdarzały się pomyłki przy wysyłaniu korespondencji czy paczek. Nadawca mógł na przykład napisać niewyraźnie nazwę miejscowości. Często zdarzają się też miejscowości, których nazwy się powtarzają. Dla zmniejszenia prawdopodobieństwa takich sytuacji obmyślono stworzenie jednolitego systemu z użyciem cyfr. Takie systemy bywały tworzone od dziesięcioleci, ale przeważnie na użytek wojska, w ostateczności na wewnętrzny użytek poczty. Ogólny system liczbowy, obowiązujący nie tylko jej pracowników, ale także nadawców, w Polsce został wprowadzony Rozporządzeniem Ministra Łączności nr 89 z 17 XI 1972 roku w sprawie wprowadzenia pocztowych numerów adresowych i zmiany ordynacji pocztowej, które weszło w życie 1 I 1973 roku, czyli równo pół wieku temu.

Na jakiej zasadzie działa ten system? Kod pocztowy składa się z pięciu cyfr, z których dwie pierwsze od trzech późniejszych oddzielone są kreską. Jak wyznaczono numery kodów? Otóż całą Polskę podzielono na okręgi pocztowe (strefy kodowe), których jest z konieczności tyle samo co cyfr – to jest dziesięć. Cyfrę 0 nadano okręgowi warszawskiemu obejmującemu ówczesne województwo warszawskie. Cyfra 1 nadana została okręgowi olsztyńskiemu obejmującemu obszar ówczesnych województw olsztyńskiego i białostockiego. Dalej cyfry nadawano, idąc niejako z ruchem wskazówek zegara: cyfrę 2 – okręgowi lubelskiemu (ówczesne województwa lubelskie i kieleckie), cyfrę 3 – okręgowi krakowskiemu (ówczesne województwa krakowskie i rzeszowskie), cyfrę 4 – okręgowi katowickiemu (ówczesne województwo katowickie), cyfrę 5 – okręgowi wrocławskiemu (ówczesne województwo wrocławskie), cyfrę 6 – okręgowi poznańskiemu (ówczesne województwa poznańskie i zielonogórskie), cyfrę 7 – okręgowi szczecińskiemu (ówczesne województwa szczecińskie i koszalińskie), cyfrę 8 – okręgowi gdańskiemu (ówczesne województwa gdańskie i bydgoskie), na koniec cyfrę 9 znajdującemu się w centrum kraju obszarowi łódzkiemu (ówczesne województwo łódzkie).

Druga cyfra numeru oznaczała część danego okręgu pocztowego. Trzecia cyfra, już po kresce, oznaczała numer pocztowej sortowni, które przeważnie znajdowały się w ówczesnych miastach powiatowym. Dwie ostatnie cyfry oznaczały już konkretny urząd pocztowy, choć z czasem ta ostatnia zasada została zmieniona. Dwie ostatnie cyfry zaczęły oznaczać miasto, część dużego miasta lub gminę. Warto jednak pamiętać, że to ostatnie nie jest regułą absolutną.

W spisie kodowym były wszakże i do dziś są instytucje, które mają swój, własny odrębny kod pocztowy, jak na przykład Narodowy Bank Polski (00-919), Telewizja Polska (00-977) czy Polskie Radio (00-977).

Pozostałością po tym, że system kodów powstał w pierwszej połowie lat 70. są ślady ówczesnego podziału administracyjnego. Stąd do dziś Radom i inne miejscowości regionu radomskiego (n. p. Iłża) mają kody pocztowe zaczynające się od cyfry 2, choć dziś Radom jest w województwie, którego stolicą jest Warszawa.

Z wydanych po 1972 r. aktów prawnych wprowadzających zmiany w regulacjach dotyczących kodów pocztowych wymienić można ustawę o prawach autorskich i pokrewnych z 1994 roku stanowiąca, że system Pocztowych Numerów Adresowych opracowuje i aktualizuje Poczta Polska, ustawa z 2000 r. o własności przemysłowej oraz rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z 2013 roku w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego.

Na koniec artykułu warto podać kody pocztowe z powiatu radzyńskiego: Radzyń Podlaski i miejscowości gminy wiejskiej Radzyń Podlaski mają na kod pocztowy 21-300, miejscowości gminy Borki – kod pocztowy 21-345; miejscowości gminy Czemierniki – kod pocztowy 21-306; miejscowości gminy Kąkolewnica – kod pocztowy 21-302; miejscowości gminy Komarówka Podlaska – kod pocztowy 21-311, miejscowości gminy Ulan-Majorat – kod pocztowy 21-307, miejscowości gminy Wohyń – w większości przypadków kod pocztowy 21-310, ale nie w przypadku Suchowoli (21-305).