50. rocznica uruchomienia masztu radiowego w Konstantynowie

Dziś mija okrągła, 50. rocznica uruchomienia masztu radiowego w Konstantynowie koło Gąbina, który był najwyższą konstrukcją postawioną przez człowieka.

Maszt radiowy w Konstantynowie nazywano też masztem w Gąbinie, gdyż wieś Konstantynów znajdowała i znajduje się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Gąbin (obecnie woj. mazowieckie, pow. płocki), Warszawską Radiostacją Centralną w Gąbinie, Radiofonicznym Ośrodkiem Nadawczym w Konstantynowie oraz Radiowym Centrum Nadawczym w Konstantynowie.

Decyzja o budowie tego masztu zapadła pod koniec lat 60. XX wieku. Miejsce wybrano ze względu na położenie w centralnej części kraju oraz brak większej ilości zabudowań w pobliżu. Głównym inżynierem nadzorującym wszelkie prace przy budowie masztu był Andrzej Szepczyński, konstruktorem – Jan Polak, natomiast wykonawcą Mostostal Zabrze. Pierwsze prace rozpoczęły się w 1969 roku. W 1971 r. zaczęto wylewać fundamenty. Sam maszt zaczęto montować w 1973 roku. Konstrukcja była gotowa 18 V 1974 r., ale jej uruchomienie nastąpiło 30 VII 1974 roku. Pierwszymi przekazanymi dźwiękami były uderzenia zegara z Zamku Królewskiego w Warszawie.

W zamyśle maszt miał objąć całą Polskę. Ogromny jego rozmiar umożliwił nadawanie sygnału Polskiego Radia nie tylko w całej Polsce, ale w całej Europie, a nawet poza jej granicami – w Kazachstanie, na Bliskim Wschodzie (w Iranie i Iraku), a nawet w Ameryce Północnej. Była to ogromna konstrukcja, największa w momencie budowy konstrukcja stworzona przez człowieka! W całości była dziełem polskich inżynierów.

Maszt składał się z 86 członów o przekroju poprzecznym trójkątnym o boku 4,8 m i wysokości około 7,5 m, zbudowanych z rur stalowych o średnicy 245 mm i grubości ścianek od 8 mm na szczycie masztu do 34 mm przy podstawie. Konstrukcja została pomalowana w biało-czerwone pasy. Maszt był utrzymywany przez pięć poziomów odciągów po trzy na każdym poziomie (razem 15), wykonanych z lin stalowych o średnicy około 50 mm i wytrzymałości około 250 ton. Na szczyt można było się dostać windą lub drabiną.

Maszt niestety zawalił się 8 VIII 1991 roku w trakcie prac konserwacyjnych. Podczas wymieniania zużytej liny umieszczone na jej miejscu dwie liny zastępcze nie spełniły swej roli: jedna odczepiła się, druga nie wytrzymała obciążenia i pękła. Wtedy maszt zaczął się walić. Na szczęście nikt nie ucierpiał. Jednego z pracowników Mostostalu skazano na 2,5 więzienia za spowodowanie katastrofy. Zwracano jednak uwagę na zaniedbania w konserwacji przez wcześniejsze 17 lat. Pojawiły się też plotki, że mogła to nie być zwyczajna katastrofa, ale wynik czyjegoś sabotażu, bo kilkanaście dni po katastrofie, odcinającej europejską część Rosji od sygnału radiowego z Polski, w Związku Radzieckim wybuchł pucz Janajewa.

W następnych latach pojawiły się protesty przeciw odbudowie masztu w następnych latach, głoszące rzekomą szkodliwość radiowych fal długich dla okolicznych mieszkańców. Miały one wpływ na odwlekanie decyzji o odbudowie, choć o ostatecznym jej zaniechaniu zadecydował w tej sprawie wyrok sądu z 1996 roku, który uchylił decyzję wojewody płockiego w tej sprawie. W 1999 r. Polskie Radio zyskało nowy duży maszt w Solcu Kujawskim, który jednak jest o wiele niższy (330 metrów) i ma mniejszy zasięg.

Przez kilka lat po katastrofie utrzymywano w Konstantynowie okrojony personel i konserwowano nadajniki. W 2018 r. teren został przekazany firmie Orange. Od 2022 r. trwa rozbiórka pozostałości dawnej stacji. Sam zawalony maszt jeszcze w latach 90. został oddany na złom.

Jeszcze przez wiele lat po zawaleniu maszt w Konstantynowie miał status najwyższej konstrukcji postawionej kiedykolwiek przez człowieka. Stracił go dopiero w 2008 roku, kiedy to w Dubaju w Zjednoczonych Emiratach Arabskich postawiono wieżowiec Burdż Chalifa (828 m).

Najwyższym na świecie istniejącym masztem po zawaleniu się masztu w Konstantynowie stał się z powrotem postawiony w 1963 r. KVLY/KTHI TV Mast – maszt stojący w miejscowości Blanchard w Stanach Zjednoczonych (w stanie Dakota Północna), mający 628,8 metra. W Europie status najwyższej konstrukcji odzyskała z kolei wieża telewizyjna Ostankino w Moskwie (540 m). W Polsce po 1991 r. najwyższą konstrukcją stała się zbudowana w 1976 r. wieża radiowo-telewizyjna w Mysłowicach (358 m). Niewiele niższa do niej jest wieża radiowo-telewizyjna w Olsztynie (355 m). W naszej części kraju (t. zn. środkowo-wschodniej) najwyższa jest wieża radiowo-telewizyjna w Chotyczach koło Łosic (313 m).