75. rocznica śmierci gen. Tadeusza Kutrzeby (8 I 1947)

Dziś mija 75. rocznica śmierci gen. Tadeusza Kutrzeby, polskiego generała, dowódcy armii "Poznań" podczas wojny obronnej 1939 roku, a także historyka wojskowości.

Tadeusz Kutrzeba urodził się 15 IV 1886 roku w Krakowie w rodzinie oficera służącego w austriackiej armii, do której on sam także wstąpił w 1906 roku. W jej szeregach walczył przez cały okres I wojny światowej. Po rozpadzie Austro-Węgier i odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego. W 1920 roku walczył przeciw bolszewikom. W latach 1922-1927 był zastępcą szefa sztabu generalnego.

Podczas przewrotu majowego w 1926 roku opowiedział się po stronie rządowej.

Od 1928 roku był komendantem Wyższej Szkoły Wojennej. Jednocześnie od 1935 roku pracował w Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych. Był inspektorem armii.

Podczas wojny obronnej 1939 roku dowodził armią "Poznań". Armia ta, a także oddana później pod jego dowództwo armia "Pomorze" stoczyły jedną z największych bitew tej wojny – bitwę nad Bzurą. Na pomysł stoczenia tej bitwy wpadł sam generał Kutrzeba. Naczelne dowództwo zaakceptowało jego koncepcję. Zamysłem było odciążenie Warszawy. 9 IX 1939 roku 9. Grupa Operacyjna pod dowództwem gen. Edmunda Knolla-Kownackiego z udziałem 14., 17. i 25. Dywizji Piechoty rozpoczęły natarcie na Łęczycę i Piątek. Oddziały Grupy Operacyjnej "Wschód" gen. Mikołaja Bołtucia walczyły o Łowicz.

Bitwa przyniosła taktyczny sukces: niemiecka 8. armia oraz część 10. armii zmuszone były zaprzestać ofensywy w kierunku Warszawy. Oprócz związania ich sił udało się Polakom odbić zajęty już przez wroga Łowicz.

12 IX impet polskiego ataku się wyczerpał. Wciąż trwały walki koło Ozorkowa i Strykowa, ale brakowało już odwodów, a żołnierze byli wyczerpani. To spowodowało, że gen. Kutrzeba i Wódz Naczelny wydali rozkaz odwrotu.

Generał wraz ze swymi podwładnymi wycofał się do Warszawy. 22 IX został mianowany zastępcą dowódcy jej obrony. Po kapitulacji stolicy dostał się do niemieckiej niewoli. Spędził w niej cały okres wojny. Przetrzymywany był kolejno w obozach jenieckich Hohnstein, Königstein i Murnau. W 1945 r. został uwolniony przez Amerykanów. Niedługo po tym wyjechał do Wielkiej Brytanii. Dowództwo Polskich Sił Zbrojnych powierzyło mu funkcję przewodniczącego Komisji Historycznej Kampanii Wrześniowej. Przyczyną tego był nie tylko jego udział w wojnie obronnej, ale także fakt, już w okresie międzywojennym publikował prace (książki i artykuły) z zakresu historii wojskowości. Jest autorem takich publikacji jak "Bitwa nad Niemnem (wrzesień-październik 1920) (1926), "Wyprawa kijowska 1920 roku" (1937) oraz wydana ponad dekadę po jego śmierci "Bitwa nad Bzurą" (1958).

Generał Tadeusz Kutrzeba zmarł 8 I 1947 roku w Londynie na raka. Tam też pierwotnie został pochowany, jednakże w 1957 r., po "październiku" i "odwilży" w kraju jego szczątki zostały sprowadzone do Polski i pochowane na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Generał otrzymał kilkanaście różnych odznaczeń wojskowych. W Polsce jest około 30 ulic jego imienia.

"Bitwa nad Niemnem (wrzesień-październik 1920)" jest dostępna za darmo w internecie:

https://polona.pl/item/bitwa-nad-niemnem-wrzesien-pazdziernik-1920,ODk3ODI1NTI/8/#info:metadata