50. rocznica wprowadzenia systemu PESEL

Dziś mija okrągła, 50. rocznica wprowadzenia systemu ewidencji PESEL.

Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności – w skrócie PESEL – jest systemem ewidencji obywateli państwa. Każdy dostaje własny indywidualny numer.

System wprowadzony został jeszcze w czasach PRL. Pomysł wprowadzenia takiej ewidencji pojawił się pod koniec lat 60. i został wpisany do planu pięcioletniego na lata 1970-1975. Zaobserwowano, że kraje zachodnie wprowadzają elektroniczne systemy ewidencji. Z początku pracowano tylko nad systemem ewidencji dla osób z wyższym wykształceniem, który miał być przydatny przy kierowaniu wykształconych osób do odpowiednich prac, potem nad systemem dla wszystkich. Nie było to łatwe, bo żyli jeszcze wtedy ludzie urodzeni w XIX wieku. Wiele dokumentów zaginęło w czasie obu wojen światowych, wiele zostało sporządzonych jeszcze w czasach zaborów po rosyjsku lub niemiecku.

Oficjalne drożenie Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności nastąpiło 10 IV 1974 roku. Formalną podstawą była nowelizacja ustawy o ewidencji ludności, jednakże całość systemu aż do 1997 roku miała słabe podstawy prawne.

W latach 70. i 80. stopniowo wprowadzano dane do powstającego systemu komputerowego.

W 1997 r. została uchwalona regulująca podstawy prawne całej ewidencji "Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych oraz ustawy o działalności gospodarczej".

W 2015 r. stworzono elektroniczny system PESEL uzupełniany w sposób automatyczny.

Numer PESEL składa się z jedenastu cyfr. Dwie pierwsze to to dwie ostatnie cyfry roku urodzenia, dwie kolejne oznaczają miesiąc urodzenia, kolejne dwie dzień urodzenia. Potem jest jeszcze pięć cyfr. W 1999 roku w związku z początkiem nowego stulecia i groźbą powtarzania się numerów wprowadzono zmianę w postaci dodawania 20 do liczby miesięcy. Dlatego na przykład dla urodzonych w styczniu w XX wieku drugą i trzecią cyfrą numeru są cyfry 01, zaś dla urodzonych później drugą i trzecią cyfrą są cyfry 21. Warto też wiedzieć, że cyfry od siódmej do dziesiątej (ale bez ostatniej, jedenastej!) oznaczają płeć. Jeśli tworzą razem liczbę nieparzystą, oznaczają mężczyznę, jeśli parzystą – kobietę. Ostatnia jedenasta cyfra nic nie oznacza. Nie jest ona jednak przypadkowa, gdyż jest sposób wyliczania jej przy pomocy wzoru na liczbach z wcześniejszej części numeru. Co ciekawe, w początkach systemu, gdy żyli jeszcze ludzie urodzeni w XIX wieku, do liczby oznaczającej miesiąc urodzenia dodawano liczbę... 80.

Numer PESEL nadawany jest z urzędu przez polski urząd stanu cywilnego przy sporządzaniu aktu urodzenia dla dziecka urodzonego na terytorium Polski. Dotyczy to dzieci obywateli polskich, obywateli Unii Europejskiej i członków ich rodzin mieszkających w Polsce, a także cudzoziemców na stałe mieszkających w Polsce i mających prawo stałego pobytu, status uchodźcy czy inny status pozwalający na stoły pobyt w Rzeczpospolitej Polskiej.