90. rocznica śmierci Szymona Askenazego (22 VI 1935)

Dziś mija 90. rocznica śmierci Szymona Askenazego – polskiego historyka i dyplomaty.

Szymon Askenazy urodził się w 1865 roku w Zawichoście (miasto obecnie w woj. świętokrzyskim, pow. sandomierskim) w zamożnej żydowskiej rodzinie kupieckiej. On sam uważał siebie za Polaka, choć pozostał wyznawcą judaizmu. Ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim, a potem historię na uniwersytecie w Getyndze w Niemczech. Na tym ostatnim uzyskał tytuł doktora. W 1902 r. został profesorem historii na Uniwersytecie Lwowskim. Od 1909 r. był też członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. W okresie międzywojennym próbował zostać wykładowcą na Uniwersytecie Warszawskim, ale z niejasnych powodów było to blokowane. Dopuszczono go jedynie do gościnnych wykładów na stołecznej uczelni.

W okresie I wojny światowej wyjechał do Szwajcarii, gdzie razem z Henrykiem Sienkiewiczem działał w stworzonym tam Komitecie Pomocy dla Ofiar Wojny w Polsce.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zaczął jej służyć jako dyplomata. Uczestniczył w rozmowach poprzedzających spisanie traktatu wersalskiego, wykorzystując przy tym swą wiedzę historyczną. Po utworzeniu Ligi Narodów został tam w 1920 r. pierwszym przedstawicielem Polski. Pełnił tę funkcję do 1923 roku.

Jako historyk Szymon Askenazy zajmował się dziejami Polski XVIII i pierwszej połowy XIX wieku. Napisał m. in. takie prace jak "Książę Józef Poniatowski 1763-1813 (1905), "Rosja-Polska 1815-1830" (1907), "Łukasiński" (1908), "Przymierze polsko-pruskie" (1918), "Napoleon a Polska" (3 tomy wydawane w latach 1918-1919), "Gdańsk a Polska" (1919). Zajęcie się dziejami Gdańska obok znaczenia naukowego miało też znaczenie polityczne, gdyż Askenazy walczył o przynależność tego miasta do Polski. Nie zostało ono wtedy przyłączone do naszego kraju, ale zarazem nie pozostało w granicach Niemiec. Zamiast tego utworzono z niego i jego okolic miniaturowe państewko Wolne Miasto Gdańsk.

Askenazy należał do przeciwników t. zw. krakowskiej szkoły historycznej, lojalistycznej, chwalącej silną władzę i potępiającą dawną Polskę.

Prace Askenazego były cenione nie tylko za wartości naukowe, ale także styl, w jakim zostały napisane – jasny i przystępny, a zarazem piękny literacko. Chwalił go za to poeta Jan Lechoń. Dzięki tej cesze książki Askenazego bywały czytane nie tylko przez pasjonatów historii, a także tłumaczone na inne języki.

Ciekawostką jest to, że był też zapalonym szachistą. Rozgrywał partie towarzyskie warszawskich kawiarniach i t. zw. cukierniach szachowych.

Szymon Askenazy zmarł 22 VI 1935 roku w Warszawie. Został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej. Na jego nagrobku napisano: "Walczył o Polskę niepodległą – służył wyzwolonej".

W Warszawie, w dzielnicy Targówek, jest ulica Szymona Askenazego.