150. rocznica urodzin Jana Szczepanika (13 VI 1872)

Dziś mija okrągła, 150. rocznica urodzin Jana Szczepanika, polskiego wynalazcy, nazywanego "galicyjskim geniuszem" i "polskim Edisonem".

Jan Szczepanik urodził się 13 VI 1872 w Rudnikach koło Mościsk (obecnie Ukraina). Był nieślubnym dzieckiem, a matka szybko umarła. Wychowywała go ciotka. Uczył się w szkole ludowej w Krośnie, potem w gimnazjum w Jaśle, wreszcie w seminarium nauczycielskim w Krakowie. Żadnego wykształcenia technicznego nie miał. Był w tej materii samoukiem.

Początkowo pracował jako nauczyciel kolejno w kilku bieszczadzkich wsiach. Jednak już wtedy pasjonowało go konstruowanie wynalazków. W 1896 roku porzucił nauczanie i wyjechał do Krakowa, gdzie znalazł sponsora gotowego finansować jego prace – właściciela sklepu fotograficznego Ludwika Kleinberga. Dzięki jego pomocy oraz własnym talentom, które pozwoliły mu już wtedy opracować wiele wynalazków (np. nową, fotoelektryczną metodę tkania), szybko stał się znany.

W 1901 r. ożenił się i przeprowadził do Tarnowa. Często jednak wyjeżdżał, miał bowiem pracownię w Wiedniu. Jego prace miały coraz szerszy zakres.

Szczepanik jest autorem 50 wynalazków i kilkuset opatentowanych pomysłów technicznych z dziedziny fotografii barwnej, telewizji, barwnego tkactwa i innych.

Pierwsze jego wynalazki dotyczyły tkactwa. Jednak już w 1897 skonstruował telektroskop – urządzenie do przesyłania obrazu na odległość, dzięki któremu możliwe było później stworzenie telewizji. Miał odkrycia w zakresie fotografii, (n. p. barwną fotografia) i filmu. Wynalazł fotometr – urządzenie do mierzenia światła, a także fotokomórkę, dziś powszechnie znaną i używaną.

Jego wynalazkiem jest też kamizelka kuloodporna. Na własnej skórze o skuteczności kuloodpornej tkaniny przekonał się król Hiszpanii Alfons XII, który dzięki niej przeżył zamach. Z wdzięczności nadał polskiemu wynalazcy hiszpański order. Odznaczyć Szczepanika chciał też car Mikołaj II, Polak odmówił jednak przyjęcia tego odznaczenia z pobudek patriotycznych.

Już w latach 20. „polski Edison” opracował technologię filmu barwnego. Wynalazek ten rozpowszechnił się jednak dużo później.

Ze Szczepanikiem przyjaźniło się wielu artystów, głównie polskich, m.in. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, a także znany amerykański pisarz Mark Twain. Dla tego ostatniego Szczepanik i jego wynalazki były inspiracją dla napisania dwóch opowiadań.

Jan Szczepanik zmarł 18 IV 1926 w Tarnowie. Dziś przypada 90. rocznica jego śmierci. Na pogrzebie były obecne tłumy tarnowian. Dziś jest zapomniany.