10. rocznica śmierci Przemysława Gintrowskiego (20 X 2012)

Dziś mija 10. rocznica śmierci Przemysława Gintrowskiego, kompozytora, pieśniarza, "barda Solidarności", inżyniera, kompozytora muzyki m.in. do serialu "Zmiennicy".

Przemysław Gintrowski urodził się 21 XII 1951 roku w Stargardzie (obecnie miasto powiatowe w woj. zachodniopomorskim). Szkołę średnią skończył wszakże w Warszawie w znanym VI Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Rejtana. W okresie nauki szkolnej działał w harcerstwie, a konkretnie w 1. Warszawskiej Drużynie Harcerzy im. Romualda Traugutta "Czarna Jedynka", której instruktorzy (m. in. Antoni Macierewicz i Piotr Naimski) starali się wpajać podopiecznym patriotyzm mimo panującego wokół komunizmu.

W 1973 roku Gintrowski ukończył studia na Wydziale Mechaniki, Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej, uzyskując tytuł inżyniera. Studiował także na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (1973–1975). Jednakże to z nie nauki ścisłymi miał być kojarzony.

Ciągnęło go do muzyki. Już w 1968 roku założył zespół muzyczny Między Niebem a Ziemią. Grupa początkowo wykonywała utwory zachodnich zespołów, potem jednak zaczęła tworzyć własne kompozycje, w tym często do wierszy znanych polskich poetów (Adama Asnyka, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Bolesława Leśmiana, Juliana Tuwima).

Pierwszym poważnym występem Gintrowskiego było wystartowanie w 1976 roku w Przeglądzie Piosenki Studenckiej. Zdobył tam pierwszą nagrodę za zaśpiewanie "Epitafium dla Sergiusza Jesienina" ze słowami Krzysztofa Sieniawskiego.

Link do wykonania utworu: https://www.youtube.com/watch?v=Y7YLMxyjgR8

W tym samym 1976 roku Gintrowski poznał Jacka Kaczmarskiego. Razem z nim i grupą innych muzyków (m. in. Zbigniewem Łapińskim, Stanisławem Klawem, Stanisławem Zygmuntem) stworzył zespół artystyczny Piosenkariat. W 1979 r. doszło do wyłonienia się z Piosenkariatu tria muzycznego, w skład którego weszli Gintrowski, Kaczmarski oraz Zbigniew Łapiński. Stali się oni znani. Niedługo po powołaniu tria stworzyło ono program artystyczny „Mury”, którego głównym elementem była piosenka pod tym samym tytułem, będąca tłumaczeniem pieśni hiszpańskiego artysty Luisa Llacha. Pieśń zdobyła znaczną popularność podczas stanu wojennego, kiedy to zaczęto ją uważać za coś w rodzaju nieformalny hymn opozycji, choć w istocie piosenka w istocie jest czymś trochę innym, opowieścią o samotności artysty, zwłaszcza podczas przemian politycznych.

Gintrowski, Kaczmarski i Łapiński stworzyli razem jeszcze dwa programy artystyczne – "Raj" i "Muzeum".

Na festiwalu w Opolu w 1981 roku Gintrowski i Kaczmarski otrzymali razem II nagrodę za piosenkę "Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego" ze słowami Kaczmarskiego. Sam Gintrowski na tym samym festiwalu zaśpiewał "Autoportret Witkacego" też z tekstem Kaczmarskiego i z własną muzyką.

https://www.youtube.com/watch?v=QTIJeROtF48

W sierpniu 1981 obaj artyści wzięli udział w I Przeglądzie Piosenki Prawdziwej "Zakazane Piosenki", w którym wykonywano różne utwory nie mogły być jawnie wykonywane przed 1980 rokiem ze względu na cenzurę.

Kaczmarskiego i Gintrowskiego, a także innych artystów (n. p. Jacka Kleyffa czy Jana Krzysztofa Kelusa), zaczęto nazywać bardami. W dawnych czasach nazywano tak poetę-pieśniarza w krajach o celtyckiej przeszłości. Współcześnie mianem „bard” określa się wybitnego artystę, wykonującego własne, literacko i muzycznie dopracowane utwory z towarzyszeniem instrumentu – zwykle gitary, bardzo często poruszające w tekście ważne tematy.

Gintrowski grał na gitarze i śpiewał. Znany był z mocnego, acz w charakterystyczny sposób zachrypniętego głosu. Śpiewał i komponował, ale nigdy nie pisał sam tekstów.

W październiku 1981 roku trio Kaczmarski-Gintrowski-Łapiński wyjechało na serię występów do Francji. Tam Kaczmarskiego zastał stan wojenny. Gintrowski i Łapiński byli akurat w kraju, gdyż przyjechali na krótko uporządkować pewne sprawy. Nie dostali jednak ponownie paszportu 8 XII. Kaczmarski został za granicą, przez co trio się rozpadło.

Gintrowski w latach 80. funkcjonował w "podziemnym" życiu kulturalnym funkcjonującym poza cenzurą. Dawał koncerty w salach parafialnych i prywatnych domach, organizowanych dla bezpieczeństwa z zaledwie kilkugodzinnym wyprzedzeniem. Kasety z tych koncertów były potem rozprowadzane w "drugim obiegu". Już w czasach tych solowych występów powstały programy "Pamiątki" i "Raport z oblężonego miasta", w ramach których wykonywał piosenki z tekstami Jacka Kaczmarskiego i Zbigniewa Herberta, a także Tomasza Jastruna, Leszka Szarugi, Marka Tercza i innych autorów. Herbert w nawiązaniu do śpiewania zaadaptowanych na piosenki jego wierszy żartobliwie nazywał siebie "tekściarzem Gintrowskiego". Wśród bardziej znanych utworów z lat 80. wymienić takie piosenki jak "Gdy tak siedzimy", "Raport z oblężonego miasta", "Karzeł", "A my nie chcemy uciekać stąd", "Pieśń o śnie".

"Gdy tak siedzimy": https://www.youtube.com/watch?v=FcjhFU__3fo

"Raport z oblężonego miasta": https://www.youtube.com/watch?v=x0HwoGoHj4I

"Karzeł': https://www.youtube.com/watch?v=gGIcAAdr8X0

"A my nie chcemy uciekać stąd": https://www.youtube.com/watch?v=YLXvyCJSOwk

"Pieśń o śnie": https://www.youtube.com/watch?v=jwpVcNXQpi8

Przemysław Gintrowski komponował ponadto muzykę filmową. Jego melodie można usłyszeć w około 20 filmach, m. in. "Matce Królów" (1982), "Ostatnim promie" (1989), "Tacie" (1995), serialach "Dorastanie" (1987) i "Zmiennicy" (1986). Zwłaszcza muzyka z tego ostatniego serialu będącego ostatnim filmem Stanisława Barei jest szerzej kojarzona. Gintrowski nie tylko ułożył muzykę, ale także zaśpiewał tytułową piosenkę z czołówki ("Zmiennicy"), a także dwie inne piosenki wplecione w fabułę ("Kwestia czasu", "Nie zdziałasz nic" i "Happy end").

Piosenka "Zmiennicy": https://www.youtube.com/watch?v=4hqFPNSyMhM

"Kwestia czasu": https://www.youtube.com/watch?v=Zy3bc9vVhkE

"Nie zdziałasz nic": https://www.youtube.com/watch?v=aawsJLTzzVI

Motyw ilustracyjny z serialu: https://www.youtube.com/watch?v=8zMr57ST1Zw

Całość muzyki z serialu: https://www.youtube.com/watch?v=3QRegzsWmOk

Także w "Tacie" obok skomponowania muzyki zaśpiewał też piosenkę ("Tylko kołysanka"). Poza komponowaniem muzyki zagrał też kilka epizodycznych rólek w filmach.

"Tylko kołysanka" z "Taty": https://www.youtube.com/watch?v=GkhCc5G3ADk

Motyw muzyczny z "Taty": https://www.youtube.com/watch?v=TcETSbgI_l0

Motyw muzyczny z filmu "Dotknięci": https://www.youtube.com/watch?v=6uFBbAGRsEA

Piosenka z filmu "Dorastanie" z muzyką Gintrowskiego: https://www.youtube.com/watch?v=uCUajatlmTM

Interesującą ciekawostką jest to, że bard kojarzony z instrumentami akustycznymi, przede wszystkim gitarą, bynajmniej nie stronił, co słychać chociażby w "Zmiennikach", od muzyki elektronicznej.

Po 1989 roku mógł wreszcie oficjalnie nagrać swoje piosenki. Wcześniej na jego dyskografię składały się dwie płyty wydane w latach 70., jeszcze przed czasami "Solidarności", a mianowicie "Psalmy i requiem" (1978) i "Requiem" (1979). Nagrane w 1981 r. "Pamiątki" oficjalnie wydane zostały w 1991 r., zaś nagrany w 1986 r. "Raport z oblężonego miasta" oficjalnie ukazał się w 1990 roku. Na początku lat 90. ukazały się jeszcze dwie inne płyty Gintrowskiego: "Nie chcemy uciekać" (1990) i "Kamienie" (1991). Z tej ostatniej pochodzi m. in. przejmująca piosenka "Karol Levitoux", o której była mowa przy okazji opublikowanego na naszym portalu artykułu o tej postaci.

Sama piosenka: https://www.youtube.com/watch?v=FIyE4p_r7_8

Artykuł: https://radzyninfo.pl/pl/545_historia/228837_180-rocznica-smierci-karola-levittoux-7-vii-1841.html

W późniejszym okresie nagrane zostały jeszcze trzy płyty: "Odpowiedź" (2000), "Tren" (2008) i "Kanapka z człowiekiem i trzy zapomniane piosenki" (2009). Tytułowe piosenki z tych albumów:

https://www.youtube.com/watch?v=G6yos2F_gAU

https://www.youtube.com/watch?v=fZ-NVH9l5Qw

https://www.youtube.com/watch?v=MPYlPa-BIL0

Do tych solowych albumów dodać należy jeszcze albumy z utworami wykonywanymi wspólnie z Jackiem Kaczmarskim i Zbigniewem Łapińskim: "Mury" (1981), "Raj" (nieoficjalnie nagrany w 1980 r., oficjalnie wydany w 1991 r.), „Muzeum” (nieoficjalnie nagrany w 1981 r., oficjalnie wydany w 1991 r.), "Mury w Muzeum Raju" (1991), "Walka karnawału z postem" (1993). Trzeba przy tym zaznaczyć, że w 1991 r. Gintrowski znowu zaczął występować razem z Kaczmarskim i Łapińskim. Te wspólne występy trwały do 1993 roku.

Przemysław Gintrowski pracował przez pewien czas jako nauczyciel w XVII Liceum Ogólnokształcącym im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Warszawie. Później był też wykładowcą w Warszawskiej Szkole Filmowej.

W 2006 r. Gintrowski bez powodzenia kandydował z listy Prawa i Sprawiedliwości do Rady Miasta Warszawy.

Ostatni koncert dał pół roku przed śmiercią –1 III 2012 r., w Narodowe Święto Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Były to drugie obchody tego święta. Nagranie tego występu: https://www.youtube.com/watch?v=jkSgGf_sucs

W ostatnich miesiącach życia był członkiem komitetu honorowego akcji "Goń bolszewika z pomnika".

Przemysław Gintrowski zmarł 20 X 2012 roku w Warszawie. Pochowany został na cmentarzu na Wilanowie.

W 2006 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2009 r. otrzymał Nagrodę Miasta Stołecznego Warszawy. W 2012 r. pośmiertnie minister kultury Bogdan Zdrojewski przyznał mu Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

W 2016 r. z inicjatywy rodziny barda powstała Fundacja im. Przemysława Gintrowskiego, która zaczęła przyznawać coroczną Nagrodę Za Wolność w Kulturze im. Przemysława Gintrowskiego.

W 2013 r. w Zespole Szkół w Dobrym Mieście (pow. olsztyński) nazwano na jego cześć aulę i odsłonięto poświęconą mu tablicę. W 2017 r. został patronem ulicy w Warszawie. W 2018 r. przywrócono jednak jej poprzednią nazwę – Wincentego Rzymowskiego (pierwszego PRL-owskiego ministra spraw zagranicznych). W 2019 r. zrealizowany został multimedialny spektakl "Postacie" na podstawie jego piosenek zrealizowany przez studentów Warszawskiej Szkoły Filmowej.