Święty Bazyli Wielki

Dziś Kościół wspomina świętego Bazylego zwanego Wielkim, biskupa Cezarei i doktora Kościoła, członka "rodziny świętych", jednego z ojców Kościoła, reformatora życia zakonnego.

Święty Bazyli urodził się w 329 lub 330 roku w Cezarei Kapadockiej (obecnie Kayseri w Turcji). Pochodził z zamożnej i pobożnej rodziny, będącej... rodziną świętych. Za świętych poza nim uznano: jego babkę Makrynę starszą, matkę Emilię, braci Grzegorz z Nyssy i Piotr z Sebesty oraz siostrę Makrynę młodszą. Ojciec rodzeństwa, Bazyli starszy, był retorem. Miał własną szkołę. W niej początkowo uczył się Bazyli Wielki. Potem kontynuował edukację w Konstantynopolu i Atenach. Tam poznał św. Grzegorza z Nazjanzu, członka innej "rodziny świętych", i bardzo się z nim zaprzyjaźnił. Jego kolegą z ławy szkolnej był też przyszły cesarz Julian Apostata, który porzucił chrześcijaństwo i w okresie swego panowania w latach 361-363 próbował doprowadzić do jego upadku i odrodzenia się pogaństwa w Imperium Rzymskim. Był za to oczywiście krytykowany przez św. Grzegorza i św. Bazylego.

Wcześniej, w roku 356, po śmierci swego ojca Bazyli przejął katedrę retoryki w Cezarei.

W 358 roku przyjął chrzest. Stało się to tak późno, gdyż w tamtych czasach częste było odwlekanie chrztu.

W latach 357-359 odbył wielką podróż po różnych ośrodkach życia pustelniczego i mniszego rozrzuconych po całym Bliskim Wschodzie: w Egipcie, w Palestynie, w Syrii, w Mezopotamii. Sam postanowił pójść w ślady obserwowanych przez siebie mnichów. Rozdał cały swój majątek ubogim i założył pustelnię w Neocezarei (obecnie Niksar).

W 363 r. przyłączył się do niego św. Grzegorz z Nazjanzu, jednakże opuścił go rok później, gdyż ojciec tego ostatniego, św. Grzegorz z Nazjanzu starszy, prosił go o to, gdyż potrzebował pomocy syna. Nim to się jednak stało, Bazyli i Grzegorz sporządzili wówczas zestaw najcenniejszych fragmentów pism Orygenesa ("Filokalia").

Bazyli w swej pustelni nie ograniczał się tylko do modlitwy i umartwień, ale także pisał. W Neocezarei powstało dzieło "Moralia" oraz "Asceticon" – zarys reguły zakonnej, którą z czasem na cześć twórcy nazwano bazyliańską. Święty Bazyli był reformatorem życia zakonnego. Wywarł wpływ na św. Benedykta z Nursji. Ideałem świętego Bazylego była wspólnota, która poświęca się ascezie i medytacji, nie ogranicza się wszakże do nich, ale także prowadzi działalność duszpasterską i ewangelizacyjną, a także charytatywną.

Św. Bazyli pozostawił bogatą spuściznę literacką: szereg pism dogmatyczno-ascetycznych, homilii i 350 listów. Przy wsparciu św. Grzegorzu z Nazjanzu doprowadził do uformowania się dogmatu o Trójcy Świętej. Zachowało się sześć jego kazań dotyczących tego zagadnienia. Oprócz tego św. Bazyli bardzo cenił starotestamentowe psalmy. Poświęcił im aż sześć homilii. Następnych siedem dotyczyło innych tematów – etycznych i praktycznych wymiarów chrześcijańskiego życia, np. obowiązków chrześcijańskich.

Bazylemu przypisywany jest "Korpus pism ascetycznych". W istocie tylko część z dzieł składających się na ten zbiór jest jego autorstwa. Były tam pouczenia dotyczące życia pustelników i mnichów, mocno oparte na Ewangelii.

Ciekawe podejście święty miał do literatury antycznej. W rozprawie "Mowa do młodzieńców, jaki mogą odnieść pożytek z czytania książek pogańskich" twierdził, iż jak najbardziej można czytać literaturę pogańską, ale należy robić to krytycznie, wyłuskując z niej treści pożyteczne, a odrzucając te sprzeczne z Pismem Świętym. Porównywał taką postawę do postępowania pracowitych pszczół, które szukają tylko miodu, i oczyszczają go z trucizny.

Jego wkład w myśl chrześcijańską sprawił, że nadano mu przydomek Wielki, zaliczono do grona "ojców Kościoła" (myślicieli wczesnochrześcijańskich, którzy wywarli spory wpływ na jego doktrynę) oraz przyznano tytuł doktora Kościoła (tytuł przyznawany przez Kościół świętym z poważnym dorobkiem teoretycznym stanowiącym wkład w myśl chrześcijańską).

Ciekawostką jest, że doktorami Kościoła i "ojcami Kościoła" został też jego brat, wspomniany Grzegorz z Nyssy, oraz przyjaciel, także wspominany Grzegorz z Nazjanzu. Wszyscy trzej razem wzięci nazywani bywają "ojcami kapadockimi" od regionu, z którego pochodzili.

Warto przypomnieć artykuł o całej rodzinie św. Bazylego:

https://radzyninfo.pl/pl/545_historia/231163_swieta-emilia-i-jej-rodzina.html

Warto przypomnieć także artykuł o św. Grzegorzu z Nazjanzu:

https://radzyninfo.pl/pl/545_historia/230064_swiety-grzegorz-z-nazjanzu-i-jego-rodzina.html

W 360 r. Bazyli wziął udział w synodzie w Konstantynopolu, choć formalnie duchownym został dopiero w roku 364, kiedy to przyjął święcenia. W 370 r. wybrano go na biskupa Cezarei. Sprawdził się w nowej roli. Był gorliwym duszpasterzem i sprawnym administratorem. Wygłaszał piękne, gorące kazania, w czym pomagała mi obok żarliwej wiary także duża wiedza. Skutecznie w swej diecezji zwalczał arianizm popierany w tym czasie przez cesarza Walensa. Miał w tym ostatnim wsparcie dwóch św. Grzegorzów (brata i przyjaciela). Uprawiał też działalnością dobroczynną, i to na dużą skalę. Doprowadzi do wybudowania na przedmieściach Cezarei t. zw. Bazyliady – całego kompleksu budynków mających służyć biednym, ale także podróżującym. To dzięki jego namowom św. Grzegorz z Nazjanzu zgodził się objąć funkcję biskupa.

Święty Bazyli Wielki zmarł 1 I 379 roku. Najbardziej czczony był w chrześcijaństwie wschodnim, potem w prawosławiu, ale jest też uznawany za świętego także przez katolików. Z okazji 1601. rocznicy śmierci św. Bazylego papież Jan Paweł II ogłosił w 1980 r. list apostolski "Patres Ecclesiae".

Święty Bazyli jest patronem bazylianów – całego szeregu zgromadzeń zakonnych odwołujących się do jego reguły. Co ciekawe wszystkie są zakonami katolickimi, ale należą one do różnych obrządków. Chodzi mianowicie o rzymskokatolickie Zgromadzenie Świętego Bazylego, należące do obrządku bizantyjsko-ukraińskiego Zakon Bazylianów Świętego Jozafata i Siostry Zakonu Świętego Bazylego, należący do obrządku bizantyjsko-włoskiego Zakon Bazyliański Włoski (Grottaferracki) oraz należące do obrządku melchickiego Zakon Bazylianów Melkitów Najświętszego Zbawcy, Zakon Bazylianów Melkitów Świętego Jana Chrzciciela (zwany też zakonem soarytów) oraz Zakon Bazylianów Melkitów Alpejskich.

W Polsce klasztory bazylianów lub bazylianek są w Warszawie, Przemyślu i Węgorzewie. Kompleksy klasztorne kiedyś do nich należące zobaczyć można w Warszawie, Przemyślu i w Chełmie.

W Polsce św. Bazyli Wielki jest patronem kilkunastu świątyń, w większości grekokatolickich i większości położonych w południowo-wschodniej części kraju, jak grekokatolickie cerkwie w Żernicy Wyżnej (woj. podkarpackie, pow. leski) czy w Koniecznej (woj. małopolskie, pow. gorlicki). W archidiecezji lubelskiej, do której należy południowa część powiatu radzyńskiego, jest jedna rzymskokatolicka parafia pod wezwaniem świętego Bazylego – parafia w Świerszczowie (woj. lubelskie, pow. łęczyński).

Samo imię Bazyli, pochodzące od greckiego słowa "basileus" (król, cesarz), nie jest imieniem popularnym poza Rosją, Białorusią i Ukrainą. W tych krajach – zwłaszcza w Rosji – jest popularne. Występuje tam wszakże w zniekształconej postaci jako Wasyl.