Dziś mija okrągła, 200. rocznica urodzin Franciszka Karpińskiego, znanego polskiego pisarza, autora m.in. sielanki „Laura i Filon” oraz kolędy „Bóg się rodzi”.
Franciszek Karpiński urodził się 4 X 1741 roku w Hołoskowie (obecnie Ukraina). Pochodził z ubogiej szlachty. Kształcił się w kolegium jezuitów we Lwowie. Przez wiele lat pracował jako guwerner na dworach. W latach 1770-1771 przebywał w Wiedniu. W 1780 roku został sekretarzem Adama Kazimierza Czartoryskiego. Dzięki temu trafił do kręgu pisarzy związanego z dworem króla Stanisława Augusta. W 1782 r. w wyniku konfliktu z pracodawcami przestał być sekretarzem Czartoryskich i znowu zaczął pracować jako guwerner. Od 1793 r. został dzierżawcą majątku ziemskiego w niewielkiej kolonii Kraśnik na skraju Puszczy Białowieskiej. W 1800 r. przyjęto go do Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1818 r. nabył wieś Chorowszczyznę (obecnie część miasta Wołkowysk na Białorusi). Zmarł tam 16 IX 1825 roku. Pochowany został na cmentarzu przy kościele w Łyskowie (obecnie Białoruś).
Franciszek Karpiński był czołowym przedstawicielem kierunku literackiego zwanego sentymentalizmem. Nurt ów pojawił się w drugiej połowie XVIII w. i postulował do oddawania w utworach literackich uczuć, zbliżenie artystów do przyrody, uleganie nastrojom tkliwości i rzewności. W okresie dominacji typowego dla oświecenia werbalnego kultu rozumu i wpływów "zimnego", skupionego na formie klasycyzmu tego typu literatura zaczęła zdobywać – na zasadzie reakcji – sporą popularność i przygotowała grunt pod następną epokę w kulturze – romantyzm. Franciszek Karpiński był jednym z pierwszych przedstawicieli tego nurtu w Polsce. Nazywano go "poetą serca". Większa część twórczości Karpińskiego znalazła się w kolejnych tomach zbioru "Zabawki wierszem i prozą" (tomy 1-7, 1782-1787). Pisał sielanki, erotyki, elegie, wiersze religijne. Do najbardziej znanych jego utworów należy sielanka "Laura i Filon". Ciekawostką jest to, że kobiety, dla których lub o których pisał wiersze, nazywał w nich zawsze Justynami, bez względu na to, jak faktycznie adresatka utworu miała na imię. Przykładem wiersza o "Justynie" jest "Do Justyny. Tęskność na wiosnę".
Twórczość Karpińskiego nie ograniczała się jednak do tematyki miłosnej. Był też autorem dramatów "Czynsz" i "Bolesław III". Pierwszy z nich dotyczył stosunku szlachty do chłopów, drugi był utworem o tematyce historycznej. W okresie konfederacji barskiej Karpiński napisał "Tęskność do kraju", zaś I rozbiór zainspirował go do napisania "Pieśni dziada sokalskiego w kordonie cesarskim". Do patriotycznego nurtu w jego twórczości zaliczyć należy też "Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta". Elegia ta napisana została w 1801 r., kilka lat po III rozbiorze Polski, i była daniem wyrazu rozpaczy polskiego patrioty, jakim był Karpiński, nad upadkiem państwa polskiego.
Tym jednak nurtem twórczości Karpińskiego, który w największym stopniu przetrwał próbę czasu, jest jego twórczość religijna. W 1792 r. wydał przeznaczony dla ludu śpiewnik "Pieśni nabożne". To właśnie z tego tomiku pochodzi kolęda "Bóg się rodzi". Jest to jedna z najpopularniejszych polskich kolęd, do dziś śpiewana w okresie Świąt Bożego Narodzenia. Z tego samego zbioru pochodzi inna popularna i do dziś śpiewana w polskich kościołach pieśń – "Kiedy ranne wstają zorze". Niekiedy wykonywane, choć nie tak znane, są też inne utwory z tego śpiewnika, np. "Wszystkie nasze dzienne sprawy".
Wiersz "Laura i Filon" zaadaptowany na piosenkę w wykonaniu zespołu ludowego Mazowsze:
https://www.youtube.com/watch?v=mVJmoIL20X8&list=RDmVJmoIL20X8&start_radio=1
Kolęda "Bóg się rodzi":
https://www.youtube.com/watch?v=TmgN1WwzNm4&list=RDTmgN1WwzNm4&start_radio=1
"Kiedy ranne wstają zorze":
https://www.youtube.com/watch?v=aAI_QmF36hY&list=RDaAI_QmF36hY&start_radio=1
0
0
0
0
0
0
Brak komentarza, Twój może być pierwszy.
Dodaj komentarz