200. rocznica urodzin Karola Miarki starszego (22 X 1825)

Dziś mija okrągła rocznica urodzin Karola Miarki starszego – polskiego działacza kulturalnego i społecznego, wydawcy, dziennikarza i pisarza, zasłużonego dla budzenia świadomości narodowej na Górnym Śląsku.

Karol Miarka starszy urodził się 22 X 1825 roku w Pielgrzymowicach (obecnie woj. śląskie, pow. pszczyński). W 1846 r. ukończył seminarium nauczycielskie w Głogówku (obecnie woj. opolskie, pow. prudnicki). Początkowo uczył w szkołach ludowych. Od 1850 r. pracował w tym charakterze w rodzinnych Pielgrzymowicach, dodatkowo będąc jeszcze organistą. Później był pisarzem gminnym i sędzią polubownym. W następnej dekadzie zaczął na większą skalę prowadzić działalność kulturalno-społeczną. W latach 1861-1868 współpracował z "Gwiazdką Cieszyńską". Pisał tam artykuły, publikował utwory literackie, m. in. powieść "Górka Klemensowska" o początkach chrystianizacji na Śląsku. W tym czasie opublikował też głośną rozprawę "Głos wołającego na puszczy górnośląskiej czyli o stosunkach ludu polskiego na Górnym Śląsku", w której potępiał politykę germanizacji w zaborze pruskim. Innym ważnym tekstem był reportaż "Pruski Górnoślązak i Wielkopolanin", w którym relacjonował swoją podróż po Wielkopolsce i ukazywał więzi tego regionu z Górnym Śląskiem.

W latach 1868-1869 redagował czasopismo "Zwiastun Górnośląski". W 1869 r. wykupił ukazujące od 1868 r. w Chełmnie czasopismo "Katolik" i przeniósł jego redakcję na Górny Śląsk, a konkretnie do Królewskiej Huty (czyli dzisiejszego Chorzowa).

Śląsk był częścią Polski w średniowieczu, ale pod koniec tej epoki został od niej odłączony. Władały nim Czechy, później Austria, a potem Prusy. W jego wyżynnej części, zwanej Górnym Śląskiem, kultura i język polski przetrwały jednak aż do XX wieku. Jednakże stulecia panowania niemieckiego sprawiły, że miejscowi nie do końca wiedzieli, kim są. Niemcy kpiąco nazywali ich "Wasserpolen", t.j. "rozwodnionymi Polakami". Jednakże w drugiej połowie XIX wieku polskie poczucie narodowe miało nieoczekiwanie się zacząć się krzewić w tym regionie.

Niemała była w tym zasługa Miarki i jego "Katolika". Miarka nie tylko przeniósł gazetę, ale zmienił jego profil na bardziej polityczno-społeczny. Pierwszy numer pod jego redakcją ukazał się 1 IV 1869 roku. Czasopismo szybko zyskało sporą popularność wśród mieszkańców Górnego Śląska. Jak duża ona była, Niemcy przekonali się w 1872 roku, kiedy to Miarka za pośrednictwem gazety zaczął nawoływać, by nie głosować w wyborach do parlamentu niemieckiego na popieranego przez rząd Bismarcka kandydata, księcia Ratibora, ale na związanego z niemiecką katolicką partią Centrum księdza Müllera. Apele te zostały usłuchane, co walnie przyczyniło się do zwycięstwa Müllera.

"Katolik" starał się budzić polskie poczucie narodowe, pogłębiać przywiązanie do katolicyzmu, krytykować wyzysk robotników, ale odcinać się przy tym od socjalizmu, przeciwstawiać się germanizacji. Na jego łamach opublikowany został głośny "List do księcia Bismarcka". Ta walka ściągnęła na niego kłopoty. Wytaczano mu procesy prasowe. W Prusach nie było wprawdzie cenzury prewencyjnej jak w Rosji, była jednak ostra cenzura represyjna. Miarka był kilkakrotnie więziony. Pismo przetrwało jednak dzięki oddanym współpracownikom, którzy prowadzili gazetę pod jego nieobecność.

Obok artykułów informacyjnych i publicystycznych na łamach "Katolika" ukazywały się też powieści w odcinkach – powieści autorstwa samego Miarki, a potem także innych autorów. Najbardziej znaną byli "Krzyżacy" Sienkiewicza. Polską literaturę piękną wydawało też wydawnictwo powiązane z gazetą. W 1875 roku redakcja przeniosła swoją siedzibę z Królewskiej Huty do Mikołowa (obecnie miasto powiatowe w woj. śląskim).

Miarka, jak było już wspomniane, był także pisarzem, autorem powieści, głównie historycznych związanych w większości przypadków tematycznie z Górnym Śląskiem, takich jak "Husyci na Górnym Śląsku" (1865), "Szwedzi w Lędzinach" (1865), "Pustelnica na Górze Świętej Anny" (1877), aczkolwiek była też książka o powstaniu styczniowym w zaborze rosyjskim "Sądy boże", a nawet jedna z pierwszych polskich powieści sensacyjnych "Bóg widzi" (1873). W swej twórczości chętnie nawiązywał do podań, legend, pieśni ludowych, ale też kronik.

Miarka poza "Katolikiem" wydawał też dwa inne czasopisma – tygodnik oświatowo-moralny "Monika" działający w latach 1876-1877 i ponownie 1879-1880 oraz założony w 1879 r. "Poradnik Gospodarczy" poświęcony tematyce wiejskiej.

Wymienione wyżej przedsięwzięcia Karola Miarki nie były wszystkimi. Założył też Księgarnię Katolicką, gdzie sprzedawał książki własne oraz innych autorów, głównie o tematyce katolickiej i patriotycznej. Wydawał też popularne kalendarze. Był ponadto organizatorem amatorskich przedstawień teatralnych. Zorganizował też polskie stowarzyszenie kulturalno-oświatowe o nazwie Kasyno Katolickie. Po jego zlikwidowaniu przez władze pruskie założył je ponownie pod zmienioną nazwą Koło Towarzyskie.

Ciągłe niemieckie szykany i pogarszający się stan zdrowia spowodowały, że w 1880 r. przeniósł się z Mikołowa do Cieszyna w zaborze austriackim, sprzedał "Katolika", a drukarnię przepisał na syna, Karola Miarkę młodszego. Okazał się on zresztą godnym następcą swego ojca, także zasłużonym wydawcą i działaczem społecznym. Na jego temat był oddzielny artykuł:

https://radzyninfo.pl/pl/545_historia/184978_100-rocznica-smierci-karola-miarki-mlodszego-12-v-1919.html

Karol Miarka starszy zmarł 15 VIII 1882 roku w Cieszynie. Został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Komunalnym. Przeszedł do historii jako jeden z wybitniejszych działaczy społecznych w historii Górnego Śląska i w ogóle Polski. Emanuel Grim poświęcił mu powieść, Jan Parandowski i Zofia Kossak-Szczucka – opowiadania. W Zabrzu stoi jego pomnik. Jest też patronem kilkunastu szkół, kilku ulic oraz osiedla w Prudniku.