180. rocznica urodzin Zygmunta Glogera (3 XI 1845)

Dziś mija 180. rocznica urodzin Zygmunta Glogera – etnografa, archeologa, historyka, geografa, kolekcjonera i krajoznawcy.

Zygmunt Gloger urodził się 3 XI 1845 roku w Tyborach-Kamiance (obecnie woj. podlaskie, pow. wysokomazowiecki) w rodzinie ziemiańskiej. W latach 1865-1867 studiował w Szkole Głównej w Warszawie, w latach 1868-1870 – na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Od 1870 r. gospodarował w majątku ziemskim w Jeżewie (obecnie woj. podlaskie, pow. białostocki, gm. Tykocin). Równocześnie prowadził badania naukowe. Miały one charaker czysto amatorski. Gloger nie był związany z żadną uczelnią czy inną placówką naukową, choć utrzymywał kontakty z zawodowymi naukowcami.

Gloger miał szeroki zakres zainteresowań. Zajmował się historią, geografią, krajoznawstwem, archeologią i etnografią. Był też kolekcjonerem. Jego naukowy dorobek obejmuje około 900 pozycji – artykułów, rozpraw i większych prac.

Jako etnograf Gloger zebrał wiele informacji na temat ludowych zwyczajów i pieśni. Wydał kilka zbiorów muzyki ludowej: "Starodawne dumy i pieśni" (1877), "573 krakowiaki" (1877), "Kujawiaki, mazurki, wyrwasy i dumki pomniejsze" (1879), "Pieśni ludu" (1892), "Skarbiec strzechy naszej" (1894). Zbierał też różne opowieści i podania. Poświęcone temu były prace "Baśnie i powieści" (1879). Napisał też książkę o zwyczajach weselnych "Obchody weselne" (1869). Ogólnie spraw etnograficznych czy szerzej kulturowych dotyczyły książki "Rok polski w życiu, tradycji i pieśni" (1896) oraz "Księga rzeczy polskich" (1896), która w pierwszym wydaniu nosiła zmieniony na rozkaz rosyjskiej cenzury tytuł "Słownik rzeczy starożytnych".

Podsumowaniem badań Glogera była monumentalna "Encyklopedia staropolska", której kolejne cztery tomy ukazywały się w latach 1900-1903. Inną ważną jego pracą była "Geografia historyczna historyczna ziem polskich" (1903).

Gloger prowadził też badania archeologiczne w różnych miejscach. Dzięki nim udało się nad Niemnem odkryć osadę z epoki kamienia.

Innym ważnym polem jego naukowych zainteresowań były geografia i krajoznawstwo. Jako krajoznawca ogłosił zbiór barwnych szkiców "Dolinami rzek" (1903) opisujący wycieczki Niemnem, Bugiem i Biebrzą oraz "Białowieżę" (1882) upamiętniającą wyprawę podjętą wspólnie z Henrykiem Sienkiewiczem.

W 1906 r. był jednym z współorganizatorów i pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Warszawie, którego kontynuatorem (po fuzji z Polskim Towarzystwem Tatrzańskim) jest Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze.

Gloger był też kolekcjonerem. Zgromadził imponujące zbiory muzealne – archeologiczne, etnograficzne i literackie (około 10 tysięcy tomów, a pośród nich starodruki).

Zygmunt Gloger zmarł 16 VIII 1910 r. w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim. Swe zbiory i bibliotekę zapisał Polskiemu Towarzystwu Krajoznawczemu, Towarzystwu Biblioteki Publicznej w Warszawie, Muzeum Narodowym i Akademii Umiejętności w Krakowie, a także Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie.