Zabytkowe drzwi i wrota w powiecie radzyńskim

Na terenie Radzynia oraz innych miejscowości powiatu radzyńskiego jest szereg zabytkowych drzwi i wrót, z których najstarsze są z XVII wieku.

W samym Radzyniu jest pięcioro zabytkowych drzwi i wrót. Dwoje z nich są aż z XVII wieku. Jedne z nich, pojedyncze drzwi z drugiej połowy XVII wieku, znajdowały się między główną częścią kościoła Trójcy Świętej a przedsionkiem po lewej stronie. Są one metalowe, okute, wzmocnione ćwiekami. Mają trzy potężne zamki, w tym jedne z nietypową klamką. Aktualnie ich nie ma, gdyż zostały zdjęte podczas trwającego właśnie remontu kościoła.

W najstarszym radzyńskim kościele są jeszcze inne XVII-wieczne drzwi, także pojedyncze i także metalowe. Są to drzwi do kruchty. Także są metalowe, ze zwykłą klamką. Są pokryte metalowymi listwami tworzącymi wzór kraty.

W kościele Trójcy Św. są jeszcze trzecie zabytkowe drzwi, a właściwie wrota – główne wejście do kościoła. Wrota te są jednak dużo młodsze od wymienionych wcześniej drzwi – z 1883 roku. Są podwójne, metalowe, półokrągłe u góry, okute,ozdobione motywami krzyży (na samej górze), rozet (nieco niżej), kolistych medalionów z monogramem maryjnym (połączone w symbol, w jeden znak, litery M, A, R, Y i A) i chrystogramem IHS (symbol Jezusa Chrystusa), wreszcie na samym dole datą A. D. MDCCCLXXXIII (czyli „Roku Pańskiego 1883”).

Poza kościołem Trójcy Św. są jeszcze dwie pary zabytkowych drzwi w Radzyniu. Czwartymi zabytkowymi drzwiami w naszym mieście są drzwi wejściowe do kaplicy cmentarnej p. w. św. Anny. Są podwójne, drewniane, zwieńczone ostrołukowo, podzielone na ozdobne prostokąty.

Ostatnimi zabytkowymi radzyńskimi drzwiami są drzwi drewnianego domu przy ul. Warszawskiej, znajdującego się zaraz za Placem Potockiego i siedzibą Starostwa. Drzwi te są drewniane (podobnie jak cały dom), podwójne, zwykłego prostokątnego kształtu, pokryte dekoracjami (m. in. ornamentem roślinnym). Wykonano je na początku XX wieku.

Poza wspomnianymi wyżej drzwiami z kościoła Trójcy Św. najstarszymi drzwiami w powiecie radzyńskim są drzwi w kościele św. Stanisława w Czemiernikach, które również wykonane zostały w XVII wieku. Chodzi o drzwi w południowym portalu pod chórem. Są metalowe, pokryte dekoracją z kratki.

W czemiernickim kościele zabytkowe są jeszcze drewniane drzwi do zakrystii południowej z motywami geometrycznymi, wykonane w pierwszym ćwierćwieczu XVIII wieku, drewniane podwójne główne wrota do kościoła, a także drewniane drzwi w kruchcie z dużymi ościeżnicami. Zarówno główne wejście, jak drzwi do kruchty wykonane zostały w trzecim ćwierćwieczu XIX wieku.

Po drzwiach z Radzynia i Czemiernik najstarszymi drzwiami w powiecie są drewniane podwójne drzwi z kruchty kościoła parafialnego w Przegalinach Dużych, z ozdobnymi prostokątami (kwaterami) oraz ozdobnymi pofalowanymi hakami od zawiasów (t. zw. krukami). Drzwi te wykonano w 1819 roku podczas budowania przegalińskiego kościoła. Mają zachowaną oryginalną stolarkę.

Z pierwszej połowy XIX wieku, a konkretnie z roku 1837, pochodzi dwoje drzwi z kościoła w Ostrówkach. Jedne z nich prowadzą do zakrystii, drugie – na chór. Jedne i drugie są w podobnym stylu, z zachowaną pierwotną stolarką.

Z XIX wieku pochodzą jeszcze podwójne drewniane drzwi kościółka cmentarnego p. w. Matki Bożej Bolesnej w Wohyniu (drugie ćwierćwiecze XIX w.), podwójne drewniane drzwi od zakrystii z kościoła w Woli Osowińskiej (około 1856 r., czyli z okresu, gdy budowano ten kościół), podwójne drewniane drzwi z kaplicy w Jurkach z zachowaną pierwotną stolarką (1863 r.), podwójne drewniane drzwi z pałacu w Woli Osowińskiej (trzecie ćwierćwiecze XIX w.).

Już z XX w. pochodzi troje drzwi z kościoła w Wohyniu z 1910 r. (główne metalowe podwójne wrota, pojedyncze metalowe drzwi do zakrystii oraz podwójne drewniane drzwi do zakrystii), dwoje drzwi z kościoła w Komarówce Podlaskiej z 1912 r. (główne podwójne drewniane wrota wejściowe oraz również podwójne drewniane drzwi do zakrystii), ponadto podwójne drewniane drzwi z dworu w Bezwoli z szybami i oryginalną stolarką (lata 20. lub 30. XX wieku), wreszcie podwójne drewniane drzwi z kościoła w Kolembrodach wykonane w 1935 roku, w okresie budowania świątyni.

Naturalnie można by też wymienić inne drzwi z zabytkowych obiektów (n. p. z pałacu Potockich), ale w tym artykule chodzi o oryginalne drzwi z dawnych epok, które same w sobie mają status zabytku, a nie są tylko elementem zabytkowego obiektu.