170. rocznica śmierci Krzysztofa Mrongowiusza (3 VI 1855)

Dziś mija 170. rocznica urodzin Krzysztofa Mrongowiusza – polskiego działacza kulturalnego, językoznawcę, leksygrafa, tłumacza, pisarza, duchownego luterańskiego, od którego nazwiska pochodzi nazwa miasta Mrągowa.

Krzysztof Mrongowiusz urodził się 19 VI 1764 roku w Olsztynku (obecnie woj. warmińsko-mazurskie, pow. olsztyński) jako syn luterańskiego pastora. Poszedł w ślady ojca. Po studiach teologicznych i filologicznych na niemieckim uniwersytecie w Królewcu w 1790 r. został w tym mieście nauczycielem języka polskiego i greki w szkole katedralnej, a także tłumaczem i korektorem polskich druków. W 1797 r. przeniósł się do Gdańska, gdzie był luterańskim kaznodzieją oraz nauczycielem języka polskiego w Gimnazjum Akademickim. Od 1812 r. aż do śmierci był też nauczycielem polskiego w szkole św. Jana (też w Gdańsku). W 1827 r. zrezygnował z pensji pobieranej w tej szkole i od tej pory nauczał społecznie.

Aktywność Mrongowiusza nie ograniczała się do bycia duchownym i nauczycielem. Od 1794 r. pisał i wydawał stale poprawiane i uzupełniane podręczniki do nauki języka polskiego, słowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie, zbiory kazań, kancjonały, czyli zbiory pieśni religijnych (m. in.
"Pieśnioksiag, czyli Kancjonał gdański" z 1803 roku). Tłumaczył na język polski utwory starożytnych pisarzy, a do tego tworzył wskazówki dla innych tłumaczy.

W 1826 r. odbył podróż naukową po Pomorzu, w trakcie której zbierał materiały dotyczące Kaszub: kaszubskich pieśni, przysłów i legend, a także mowy Kaszubów. Dzięki swej odmienności dziś uważana jest ona za odrębny język. Badanie etnograficzne Mrongowiusz prowadził nie tylko wśród Kaszubów, ale także wśród mieszkańców Warmii i Mazur. Razem z Gustawem Gizewiuszem występował w obronie języka polskiego w tych regionach, przeciw germanizacji.

Ta działalność przyniosła mu uznanie w całej Polsce. Od 1823 r. był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, od 1828 r. – Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, a od roku 1852 – Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. Korespondował m.in. ze Stanisławem Staszicem i Adamem Mickiewiczem.

Krzysztof Mrongowiusz zmarł 3 VI 1855 roku w Gdańsku. Został pochowany na (obecnie już nieistniejącym) starym Cmentarzu Zbawiciela w dzielnicy Zaroślak.

W 1946 r. dla uczczenia jego zasług mazurskiemu miastu Ządzbork (Sensburg) nadano nazwę Mrągowo. Miasto to jest w Polsce znane z festiwali muzycznych – Pikniku Country oraz Festiwalu Muzyki Kresowej. Na cześć Mrongowiusza nazwano także carillon w gdańskim ratuszu.