505. rocznica urodzin Klemensa Janickiego (17 XI 1516)

Dziś mija 505. rocznica urodzin Klemensa Janickiego, polskiego poety piszącego po łacinie.

Klemens Janicki urodził się 17 XI 1516 roku w Januszkowie na Kujawach (obecnie woj. kujawsko-pomorskie, pow. żniński) w rodzinie chłopskiej. Ze względu na słabe zdrowie rodzice nie przeznaczyli go do pracy na roli, ale posłali na nauki. Okazało się, że jest zdolny. Uczył się początkowo w szkole w Żninie, potem w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu (szkoła średnia istniejąca w latach 1519-1780 i nosząca nazwę od swego założyciela, biskupa Jana Lubrańskiego). Tam zaczął podziwiać rzymskich poetów Wergiliusz i Owidiusza.

Janicki znalazł protektora i mecenasa w postaci biskupa płockiego Andrzeja Krzyckiego. Był on nie tylko duchownym, ale także poetą piszącym po łacinie i mogło mieć to wpływ na jego podopiecznego.

Po śmierci biskupa Krzyckiego w 1537 r. nowym mecenasem młodego poety został wojewoda krakowski Piotr Kmita, który w 1538 r. posłał go na studia do Padwy. Janicki we Włoszech zdobył tam nie tylko tytuł doktora filozofii, ale także uznanie dla swoich wierszy. Zostały one nagrodzone wieńcem laurowym przez papieża.

W 1540 r. Janicki ciężko zachorował i ledwo doszedł do zdrowia. Gdy to się stało, zdecydował się wrócić do kraju. W 1542 r. zdecydował się wydać księgę, w której zawarł większość swoich wierszy. Całość podzielona została na trzy części: "Tristia" ("Smutki"), "Variae elegiae" ("Różne elegie"), "Epigrammata" ("Epigramaty").

Poza tym tomem Janicki napisał jeszcze okolicznościowy wiersz z okazji ślubu króla Zygmunta Augusta z arcyksiężniczką Elżbietą Habsburżanką, cykl literackich wizerunków polskich królów "Vitae Regnum Polonorum" ("Żywoty królów polskich") ujętych w 44 epigramaty oraz podobny cykl poświęcony arcybiskupom gnieźnieńskim zatytułowany "Vitae archiepiscoporum Gneznensium" ("Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich"), a także utwory satyryczne – "Querela Reipublicae" ("Skarga Rzeczypospolitej") oraz "In Polonici vestitus varietatem et inconstantiam Dialogus" ("Dialog o pstrokaciźnie i zmienności polskich strojów").

Klemens Janicki zmarł na początku 1543 roku w Krakowie.

Janicki pisał wyłącznie po łacinie. Wzorował się głównie na Owidiuszu, a także na swoim protektorze, biskupie Andrzeju Krzyckim. Pisał głównie elegie – wiersze o smutnym nastroju, zawierające smutne rozmyślania. Takim utworem jest na przykład elegia „De se ipso...” („O sobie samym”). Tworzył też epigramaty, czyli krótkie wiersze zawierające na końcu jakąś zaskakującą, często dowcipną myśl.

Janicki był lirykiem ceniącym sobie szczerość i bezpośredniość wypowiedzi poetyckiej, wychodzącej poza samą biegłość retoryczną. Obok pochwał Italii pojawiają się też pełne entuzjazmu opisy stron rodzinnych. Umiał także oddać nastrój smutku i przygnębienia.

Klemens Janicki cieszył się uznaniem za życia. Miał wpływ na polskich poetów tworzących w XVI wieku, zwłaszcza tych posługujących się łaciną, ale także tych piszących po polsku, jak Mikołaj Rej i Piotr Zbylitowski. Ceniony był też przez kilka wieków po śmierci, aż do XIX wieku. Dziś jest już nieco zapomniany. Niemały wpływ poza tworzeniem w odległej epoce miał też język.

Jego twórczość na język polski w XIX wieku przełożył Władysław Syrokomla. Później, w XX wieku jego twórczość przekładało jeszcze kilku innych tłumaczy.

W 2015 roku ustawiony został jego pomnik w Poznaniu, rok później nazwano jego imieniem szkołę w rodzinnym Januszkowie oraz umieszczono tam tablicę pamiątkową. Wcześniej, w 1952 r. w rodzinnej miejscowości ustawiono też obelisk. Janicki jest patronem kilkunastu ulic w Polsce (m. in. w Żninie, Poznaniu, Krakowie, Szczecinie, Inowrocławiu) oraz domu kultury w Żninie.