680. rocznica śmierci arcybiskupa Janisława (4 XII 1341)

Dziś mija 680. rocznica śmierci arcybiskupa Janisława, który dokonał koronacji królów Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, od czasu których Polska już na stałe była królestwem.

Przez pierwsze kilka stuleci Polska jedynie incydentalnie miała status królestwa. Pierwszym jej monarchą, który koronował się na króla, był Bolesław Chrobry. Mógł to uczynić dzięki korzystnej koniunkturze politycznej. Zaraz po jego śmierci, która nastąpiła jeszcze w tym samym 1025 roku, koronował się też jego syn i następca Mieszko II. Później jednak w wyniku kryzysu państwa w latach 30. XI wieku oraz jednoczesnego najazdu niemieckiego i ruskiego został obalony, a jego następca wyrzekł się korony. Dopiero w 1076 roku znowu dzięki pomyślnej koniunkturze na króla zdołał się koronować Bolesław Szczodry. Został jednak obalony i wygnany w 1079 roku, a podobny los spotkał papieża Grzegorza VII, który udzielił mu zgody na koronację. Na następną koronację Polska musiała czekać aż do 1295 roku, kiedy to koronował się książę wielkopolski Przemysław II. Został jednak zamordowany przez siepaczy nasłanych przez margrabiów brandenburskich już w 1296 roku. W 1300 roku na króla Polski koronował się król Czech – Wacław II. Szybko stał się niepopularny, a jego panowanie zaczęto postrzegać jako czesko-niemiecką okupację, dlatego po jego śmierci nie chciano kontynuować unii personalnej z Czechami, którą zresztą utrudnił zamęt w tym kraju.

Na stałe Polska stała się królestwem, gdy zgodę papieża na koronację uzyskał piastowski książę Władysław Łokietek. Obrzędu dokonano w 1320 roku. Na prośbę papieża, który nie chciał zrażać do siebie dynastii Luksemburgów, która objęła władzę w Czechach i rościła sobie pretensje także do władzy w Polsce, koronacja dokonana została nie w Gnieźnie tak jak poprzednie, tylko w Krakowie, tak by stworzyć iluzję, że nowy tytuł królewski jest jakimś innym niż ten, który przyjął wcześniej Wacław II. Gdy 13 lat później, w roku 1333, Władysław Łokietek zmarł, od razu dokonano koronacji jego syna Kazimierza Wielkiego. Od tej pory wszystkie koronacje (poza dwiema z XVIII wieku) odbywały się w Krakowie. Samego obrzędu dokonywał jednak arcybiskup gnieźnieński. Zarówno podczas koronacji Władysława Łokietka, jak też Kazimierza Wielkiego był nim Janisław. Kim był ówczesny arcybiskup?

Niewiele wiadomo na jego temat. Nosił osobliwe imię, będące połączeniem imienia Jan ze słowiańską koncówką „-sław”. Nie jest znana jego data urodzenia. Nie jest też znane pochodzenie. Wiadomo że, był współpracownikiem arcybiskupa Jakuba Świnki, arcybiskupa gnieźnieńskiego w latach 1283-1314, wybitnej postaci, bardzo zasłużonej w dziele przezwyciężenia rozbicia dzielnicowego, a potem jego następcy, arcybiskupa Borzysława. Janisław towarzyszył mu w podróży do Awinionu będącego w tym czasie siedzibą papieża, w trakcie której załatwiano zgodę papieża na koronację Władysława Łokietka oraz składano skargi na działania Krzyżaków. Borzysław zmarł w czasie pobytu w Awinionie. Nowym arcybiskupem gnieźnieńskim mianowany został Janisław.

Nowy arcybiskup kontynuował on linię swoich poprzedników, to jest wspierania Władysława Łokietka i odradzania się państwa polskiego po rozbiciu dzielnicowym oraz zwalczania Krzyżaków. Doprowadził do procesu inowrocławskiego, podczas którego Krzyżacy zostali w 1321 roku skazani na zwrot zagarniętego zbrojnie Pomorza Gdańskiego oraz zapłacenie odszkodowania. Wyrok ten nie wszedł w życie. Później Janisław aktywnie uczestniczył w kolejnym procesie przeciw Krzyżakom, nazywanym procesem warszawskim, w którym obok zagarnięcia Pomorza i zbrodni dokonanych w trakcie podboju poruszono też temat zbrodni dokonanych przez nich podczas kolejnej wojny toczonej w latach 1326-1332. Ponownie zostali skazani i ponownie wyrok nie został wykonany.

Wiadomo jeszcze, że w 1326 roku Janisław zwołał synod (zjazd duchowieństwa), w trakcie którego porządkował wewnętrzne sprawy kościelne.

Arcybiskup Janisław zmarł 4 XII 1341 roku. Został pochowany w podziemiach archikatedry gnieźnieńskiej.

Z niewiadomych powodów jego postać nie została w XX wieku uwzględniona w Polskim Słowniku Biograficznym.

Arcybiskup Janisław pojawił się za to w serialu „Korona królów”. Wcielił się w jego rolę aktor Marcin Rudnicki.