65. rocznica śmierci Józefa Hofmanna (16 II 1957)

Dziś mija 65. rocznica śmierci Józefa Hofmanna, wybitnego polskiego pianisty, a także wynalazcy, który wynalazł m. in. wycieraczki samochodowe, spinacze biurowe i grzałkę do wody, ponadto kompozytora i pedagoga.

Józef Hofmann urodził się 20 I 1876 roku w Krakowie jako syn pianisty, kompozytora i dyrygenta Kazimierza Hofmanna oraz śpiewaczki. To niewątpliwie dopomogło w szybkim odkryciu talentu muzycznego. Józef Hoffman już jako mały chłopiec zaczął grać na fortepianie. Mając 8 lat, dał pierwszy koncert, a w wieku 10 lat odbył serię koncertów w Stanach Zjednoczonych, wywołując podziw publiczności i krytyków. Owa seria koncertów została przerwana na skutek... protestów Nowojorskiego Towarzystwa Przeciwdziałania Okrucieństwu wobec Dzieci, które uznało, że jest wykorzystywany i że istnieje zagrożenie dla jego zdrowia. Sąd przychylił się do tej opinii.

Jeden z amerykańskich przedsiębiorców ufundował mu stypendium pod warunkiem, że wstrzyma się z koncertami do 18. roku życia. Do tego czasu Hofmann pobierał jeszcze dodatkowe lekcje gry.

Po osiągnięciu 18. roku życia młody muzyk wrócił do występów i ponownie wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Wzbudził zachwyt i stał się jednym z najpopularniejszych pianistów w USA. Występował w słynnej sali Carnegie Hall, a na jego koncerty przybywały tłumy. Słynął z fenomenalnej pamięci oraz ze znakomitej techniki pianistycznej. Podziwiał go sławny pianista i kompozytor Sergiej Rachmaninow, który powiedział pewnej swej uczennicy, że chciałby mieć taką technikę gry jak Hofmann. Sławny polski kompozytor i dyrygent Witold Lutosławski powiedział, że po wysłuchaniu jednej z sonat Ludwiga van Beethovena w wykonaniu Hofmanna nie był już w stanie słuchać żadnego innego wykonania tego utworu. Józef Hofmann występował do 1946 roku.

Istnieją nagrania jego występów, ale nie ma wśród nich tych najbardziej udanych (głównie sonat Beethovena), gdyż nie pozwalał na nie, uważając, że przy ówczesnym poziomie techniki nie jest możliwe oddanie pełni brzmienia. Wśród nagranych są głównie wykonania kompozycji Fryderyka Chopina. Linki do kilku nagrań:

https://www.youtube.com/watch?v=E0gtX_5VeTI

https://www.youtube.com/watch?v=Uj5cNBCNcPQ

https://www.youtube.com/watch?v=GjOCRROktBY

Był też założycielem i pierwszym dyrektorem (1927-1938) Instytutu Muzycznego Curtisa w Filadelfii (Curtis Institute of Music), jednej z ważniejszych amerykańskich uczelni muzycznych. Hofmann kształcił w niej młodych pianistów. Miał wielu uczniów, z których jednak żaden nie osiągnął poziomu mistrza.

Wiedzę na temat gry na fortepianie Hofmann przekazywał nie tylko ustnie uczniom, ale także w fomie książek. Był autorem publikacji "Gra na fortepianie" ("Piano playing", 1908) oraz "Odpowiedzi na pytania dotyczące fortepianu" ("Piano question answered", 1909).

Józef Hofmann był ponadto kompozytorem, acz nie miał na tym polu wybitnych osiągnięć. Komponował głównie utwory na fortepian: "Wariacje i fuga" op. 14, dwie sonaty op. 21 i 24, miniatury, mazurki, preludia. Link do nagrania wykonania "Wariacji i fugi":

https://www.youtube.com/watch?v=-cMk-6eMRPM

Józef Hofmann poza muzyką miał jeszcze jedną pasję – a mianowicie... technikę. Interesował się nią już od czasu, gdy miał kilkanaście lat, i pozostał tym zainteresowaniom wierny pomimo kariery muzycznej. Dokonał szeregu wynalazków, które opatentował. Ma na koncie ponad 70 patentów!

Niektóre z jego wynalazków były związane z muzyką. Wprowadzał ulepszenia do fortepianów, chcąc poprawić ich brzmienie, pracował też nad pedałami, by grający mogli wygodniej do nich sięgać. Pomysły podsuwał rodzinie Steinweyów, sławnym producentom fortepianów. Poza ulepszaniem fortepianów Hofmann chciał też ułatwić granie poprzez wymyślenie taboretu z regulowaną wysokością, co miało ułatwiać grę osobom o różnym wzroście.

Wiele z wynalazków Hofmanna nie miało jednak nic wspólnego z muzyką. Sporo z nich dotyczyło motoryzacji. Mało kto wie, że to właśnie Józef Hofmann wymyślił i opatentował wycieraczki samochodowe! Jest to praktyczny wynalazek ułatwiający jazdę w razie wystąpienia opadów atmosferycznych. Co ciekawe, w tym wypadku geneza pomysłu jest jednak ponoć poniekąd muzyczna, gdyż podobno zainspirowało go wahadło taktomierza. Pomysł przypadł do gustu. Wycieraczki zaczęły być produkowane i montowane w samochodach w zakładach Forda, a potem w innych zakładach motoryzacyjnych.

Hofmann wymyślił też swojego pomysłu amortyzatory, a nawet urządzenie będące pierwowzorem... samochodowej nawigacji! Był to dysk z taśmowymi mapami różnej skali. To jednak w przeciwieństwie do wycieraczek nie weszło do szerszego użytku.

Wynalazkami, które podobnie jak wycieraczki do niego weszły, są natomiast spinacze biurowe oraz spiralne grzałki do wody, które również wymyślił genialny pianista i wynalazca.

W 1934 za swoje osiągnięcia Hofmann został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Józef Hofmann zmarł 16 II 1957 roku w Los Angeles. Dziś przypada 65. rocznica jego śmierci. Warto przypomnieć tę zapomnianą obecnie postać.