90. rocznica urodzin Jerzego Łojka (3 IX 1932)

Dziś mija 90. rocznica urodzin Jerzego Łojka – polskiego historyka, publicysty i współpracownika opozycji antykomunistycznej.

Jerzy Łojek urodził się 3 IX 1932 roku w Warszawie jako syn majora Leopolda Łojka, lekarza i oficera Wojska Polskiego, oraz Eugenii z Juszków. Jego ojciec zginął w Katyniu.

W 1956 roku Jerzy Łojek ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1957-1960 roku pracował w Zakładzie Badań Prasoznawczych Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch”, potem w Polskiej Akademii Nauk – najpierw w latach 1960-1967 – w Pracowni Historii Czasopiśmiennictwa PAN, potem w latach 1967-1982 w tamtejszym Instytucie Badań Literackich.

W 1961 roku doktoryzował się, zaś w 1967 roku – habilitował. Tytułu profesora nigdy nie uzyskał, gdyż było to blokowane z przyczyn politycznych.

Pod koniec lat 70. Łojek został współpracownikiem Komitetu Samopomocy Społecznej "KOR" Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz podziemnego wydawnictwa Głos związanego z czasopismem o tej samej nazwie redagowanego przez Antoniego Macierewicza. Od 1980 Łojek roku był członkiem NSZZ "Solidarność". Był kierownikiem Pracowni Historycznej Ośrodka Badań Społecznych Regionu Mazowsze, inicjatorem utworzenia Koła Autorów Form Literackich przy Zarządzie Regionu Mazowsze. Oprócz działalności w "Solidarności" Łojek należał też do powstałych we wrześniu 1981 r. Klubów Służby Niepodległości.

W maju 1981 roku był jednym ze współzałożycieli tajnego komitetu obywatelskiego działającego na rzecz ustawienia na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach pomnika upamiętniającego ofiary zbrodni katyńskiej. W lipcu komitet ten doprowadził do ustawienia tam tego pomnika, który po kilkunastu godzinach został usunięty. Wcześniej, już od sierpnia 1980 r., Łojek działał też w jawnym Obywatelskim Komitecie Budowy Pomnika Ofiar Katynia.

W latach 1976–1977 oraz 1979-1986 Łojek był rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa w ramach akcji o kryptonimie "Petent". Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany i umieszczony w więzieniu w Warszawie na Białołęce, ale stosunkowo szybko uwolniony. Niedługo po tym zmuszono go jednak odejścia z pracy z PAN poprzez przejście na wcześniejszą emeryturę.

Pod sam koniec życia (od stycznia 1985 r. do śmierci) Łojek należał do Polskiej Partii Niepodległościowej. Wszedł w skład jej Rady Naczelnej.

Jerzy Łojek zmarł 7 X 1986 roku w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Bogaty dorobek naukowy Jerzego Łojka, składający się z 32 książek i 350 artykułów, dotyczył wielu zagadnień, najbardziej jednak skupiał się na dziejach prasy w Polsce, upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów, XIX-wiecznych powstaniach, zaś w późniejszym okresie, gdy możliwe było pisanie w "drugim obiegu" także o historii politycznej XX wieku, w tym zwłaszcza o zbrodni katyńskiej i polityce ZSRR wobec Polski. Wśród jego ważniejszych prac, które ukazały się w "pierwszym obiegu" wymienić można między innymi "Szanse powstania listopadowego" (1966), "Dzieje pięknej Bitynki" (1970), "Geneza i obalenie konstytucji 3 maja" (1986), "Ku naprawie Rzeczypospolitej. Konstytucja 3 maja" (1988). W drugim obiegu ukazały się m. in. "Agresja 17 września 1939. Studium aspektów politycznych" (1979), "Dzieje sprawy Katynia" (1980) czy "Kalendarz historyczny" – zbiór esejów obejmujących całość dziejów Polski od Mieszka I aż do roku 1983, gdy książka po raz pierwszy się ukazała. W podziemnych wydawnictwach używał pseudonimów Antoni Jałowiecki, Leopold Jerzewski i Łukasz Jodko.

Poza historiografią i publicystyką zajmował się też tłumaczeniem literatury francuskiej.

Jerzy Łojek chętnie zajmował się t. zw. "białymi plamami", prostował mity. Przeciwstawiał się tendencjom komunistycznej propagandy przenikającym do historiografii, zohydzającym polski patriotyzm, usprawiedliwiającym Rosję i sugerującym serwilizm wobec niej.

Od 1989 r. co 2 lata przyznawana jest Nagroda im. Jerzego Łojka przyznawana „dla autorów prac o tematyce niepodległościowej i historycznej z zakresu wypełniania białych plam w historii” obejmująca lata 1772-1956. Zaczęła być ona przyznawana dzięki Bożenie Mamontowicz-Łojek, wdowie po historyku. Kontynuowała ona działalność zmarłego męża także na polu pamięci o Katyniu. Zginęła w katastrofie smoleńskiej w 2010 roku.

W 2006 r. Jerzy Łojek został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.