Święty Ireneusz z Lyonu

Dziś przypada kościelne wspomnienie świętego Ireneusza, biskupa Lyonu, doktora Kościoła.

Święty Ireneusz pochodził ze Smyrny (obecnie Izmir w Turcji). Żył w II wieku. Nie jest znana jego data urodzin. Sam pisał, że był uczniem św. Polikarpa, biskupa Smyrny i ucznia św. Jana Ewangelisty. Nie wiadomo też, jak się stało, że wyruszył w daleką podróż z Azji Mniejszej do Galii, a konkretnie do Lugdunum (obecnie Lyon). Został przez tamtejszych chrześcijan wysłany z jakąś misją do papieża Eleuteriusza, którego pontyfikat trwał w latach 174-189. Podczas nieobecności św. Ireneusza wybuchło prześladowanie chrześcijan, w trakcie którego zginął ówczesny biskup Lyonu, święty Pontyn. Właśnie Ireneusz został nowym biskupem. Okazał się być biskupem energicznym. Prowadził nauczanie ustne, dzięki któremu nawrócił wielu ludzi. Ważne były też jego dokonania na polu teoretycznym, dzięki którym został zaliczony do grona doktorów Kościoła. To właśnie św. Ireneusz sformułował niezwykle ważne pojęcia Tradycji oraz sukcesji apostolskiej. Bronił chrzczenia dzieci. Pozostawił po sobie pierwszy spis papieży od św. Piotra do współczesnego mu Eleuteriusza. Zdecydowanie zwalczał herezje, zwłaszcza gnostyckie. Temu ostatniemu poświęcił całą książkę "Przeciw herezjom". Spisał ją w grece, ale do dziś zachował się tylko przekład na łacinę. Zbija on błędy i daje wykład autentycznej wiary. Zawiera nie tylko indeks herezji, ale także sumę tradycji apostolskiej i pierwszych ojców Kościoła. Dzieło ma też wartość historyczną jako źródło historyczne, bo wiadomo dzięki niemu, jakie herezje występowały w czasach św. Ireneusza. Drugim jego dużym dziełem był "Dowód prawdziwości nauki apostolskiej", także spisany po grecku, ale zachowany w przekładzie... ormiańskim. Także w nim znaleźć można liczne wiadomości o błędach, z którymi musiało walczyć wczesne chrześcijaństwo, a także wykład nauki chrześcijańskiej o Trójcy Świętej, grzechu pierworodnym i zbawieniu, Eucharystii, Najświętszej Marii Pannie, prymacie biskupa rzymskiego.

Święty Ireneusz zmarł w roku 202. Święty Hieronim i święty Grzegorz z Tours wspomnieli, iż była to śmierć męczeńska, ale nie podali żadnych konkretów. Nie ma też żadnych wcześniejszych przekazów na ten temat.

Wiadomo za to, iż w jego diecezji był jego kult. Przez wiele stuleci był on jednak tylko kultem lokalnym w Lyonie i okolicach. W 1562 roku jego relikwie zostały zniszczone przez hugenotów. Świętym w całym Kościele święty Ireneusz z Lyonu ogłoszony został dopiero w 1922 roku. Jego wspomnienie przypada 28 VI. Jest patronem archidiecezji lyońskiej. Co ciekawe pomimo wielkiego wkładu w doktrynę za doktora Kościoła oficjalnie uznany został dopiero w 2022 roku.

W Polsce są dwie parafie pod wezwaniem świętego Ireneusza z Lyonu – w Warszawie i w Częstochowie.

Święty Ireneusz z Lyonu jest chronologicznie pierwszym świętym o tym imieniu. Później był jeszcze Ireneusz, biskup Sirmium, męczennik z początku IV wieku, z czasów wielkich prześladowań chrześcijan za panowania cesarzy Dioklecjana i Maksymiana.

Imię Ireneusz pochodzi od greckiego słowa "eirenaios", co znaczy "spokojny, pokojowy". Nie jest to bardzo popularne imię, ale nie jest też rzadkie. Według danych ze stycznia 2023 r. w Polsce jest 60 tysięcy Ireneuszów. Tym samym jest to 81. pod względem popularności imię męskie.