10. rocznica śmierci Wojciecha Kilara (29 XII 2013)

Dziś mija okrągła, 10. rocznica śmierci Wojciecha Kilara, wybitnego polskiego kompozytora muzyki filmowej, twórcy jednego z najbardziej znanych polskich polonezów.

Wojciech Kilar urodził się 17 VII 1932 roku we Lwowie. Po II wojnie światowej i przyłączeniu miasta do Związku Radzieckiego jego rodzina musiała się stamtąd wyprowadzić. Zamieszkała w Rzeszowie.

Studia muzyczne Wojciech Kilar ukończył w 1955 r. w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Dokształcał się za granicą. W 1957 r. brał udział w Wakacyjnych Kursach Nowej Muzyki w Darmstadtcie, zaś w latach 1959-1960 jako stypendysta rządu francuskiego pobierał lekcje u znanej kompozytorki Nadii Boulanger.

Swoje kompozycje zaczął prezentować pod koniec lat 50. na festiwalu Warszawska Jesień. Na samym początku kariery skłaniał się ku neoklasycyzmowi, potem jednak przyłączył się do grupy kompozytorów awangardowych. W takim stylu komponował przez całe lata 60. oraz na początku kolejnej dekady. Wśród jego utworów z tego okresu wymienić można m. in. "Małą uwerturę" (1955), "Symfonię" na orkiestrę smyczkową (1955), "II Symfonię koncertującą" na fortepian i orkiestrę (1956), balet "Maska czerwonego moru" (1961), "Riff 62" na fortepian, solo, instrumenty dęte, perkusyjne i smyczkowe (1962), "Diphtongos" na chór i orkiestrę (1964), "Upstairs-Downstairs" na orkiestrę i chór sopranów (1971). Za ważny utwór w jego twórczości uchodzi "Krzesany" (1974). Jest to utwór wciąż awangardowy, acz zapowiadający (zwłaszcza w końcówce) zwrot w twórczości Kilara. Dał on w nim wyraz swej ówczesnej fascynacji długimi dźwiękami. Od "Krzesanego" zaczął nieco mniej eksperymentować (nie rezygnując wszakże całkiem z eksperymentów), upraszczać swoją muzykę, a przede wszystkim szukać inspiracji w muzyce ludowej i religijnej. To ostatnie wiązało się zresztą z prywatnym nastawieniem kompozytora, który był człowiekiem religijnym, przywiązanym do katolicyzmu. Wśród kompozycji powstałych po „Krzesanym” wymienić można m. in. takie utwory jak "Bogurodzica" na chór i orkiestrę (1976), poemat symfoniczny "Kościelec 1909" (1976), "Siwa mgła" na baryton i orkiestrę (1979), poemat symfoniczny na 15 instrumentów smyczkowych "Orawa" (1986), "Preludium chorałowe" na kameralną orkiestrę smyczkową (1988), "Agnus Dei" (1997), "Missa pro pace" (2001), utwory z płyty "Angelus, Exodus, Victoria" (2013).

Zamieszczam linki do nagrań kilku z wymienionych wyżej utworów:

"Mała uwertura": https://www.youtube.com/watch?v=aVgmPwEaTXA

"Riff 62": https://www.youtube.com/watch?v=tsFxjnziLOs

"Krzesany": https://www.youtube.com/watch?v=vlGVnOQyESs

"Orawa": https://www.youtube.com/watch?v=3BEPDfIxbTQ

"Agnus Dei": https://www.youtube.com/watch?v=MqcbSXfjL_A

Wojciech Kilar znany jest nie tylko miłośnikom muzyki poważnej, ale także czy raczej przede wszystkim kinomanom, i to nie tylko z Polski, jest bowiem wybitnym kompozytorem muzyki filmowej. Skomponował muzykę do wielu znanych filmów polskich (m. in. takich jak "Salto", "Sami swoi", "Lalka", "Przygody pana Michała", "Struktura kryształu", "Sól ziemi czarnej", "Rejs", "Lokis. Rękopis profesora Wittembacha", "Perła w koronie", "Iluminacja", "Zazdrość i medycyna", "Hubal", "Ziemia obiecana", "Trędowata", "Ptaki ptakom...", "Barwy ochronne", "Rodzina Połanieckich", "Spirala", "Paciorki jednego różańca", "Kontrakt", "Przypadek", "Śmierć jak kromka chleba", "Faustyna", "Tydzień z życia mężczyzny", "Pan Tadeusz", "Zemsta", "Persona non grata") oraz zagranicznych (m. in. "Dracula", "Śmierć i dziewczyna", "Portret damy", "Duch z szoferem", "Dziewiąte wrota", "Pianista"). Kilar należał do tych kompozytorów, którzy uważali, że muzyka filmowa nie powinna się ograniczać jedynie do ilustrowania tego, co widać na ekranie, ale także aktywnie uczestniczyć w kreowaniu nastroju.

Piękny polonez skomponowany do filmu "Pan Tadeusz" zyskał wielką popularność, wypierając polonez Michała Kleofasa Ogińskiego "Pożegnanie ojczyzny" z roli poloneza granego i tańczonego na studniówkach. Warto w tym miejscu zalinkować nagrania niektórych melodii Wojciecha Kilara z filmów.

Tango z filmu "Salto": https://www.youtube.com/watch?v=cUOQt4sadOg

Motyw "Kłótnia" z filmu "Sami swoi": https://www.youtube.com/watch?v=VammA0ZVwI0

Motyw z filmu "Wilcze echa" nawiązujący do muzyki z westernów:

https://www.youtube.com/watch?v=fk8KNTSp1ro

Motyw z "Lalki": https://www.youtube.com/watch?v=FLNJT2Zqs0U

"Pieśń o małym rycerzu" w wykonaniu Leszka Herdegena z czołówki serialu "Przygody pana Michała":

https://www.youtube.com/watch?v=e4qwd32khUo

Melodia z filmu "Sól ziemi czarnej": https://www.youtube.com/watch?v=rMCdyw_YPy4

Melodia z "Rejsu": https://www.youtube.com/watch?v=rjAT5LdSDJE

Melodie z "Iluminacji": https://www.youtube.com/watch?v=aYlm_iOcDFU

Tango z filmu "Zazdrość i medycyna": https://www.youtube.com/watch?v=nWtJjDh2x6Q

Muzyka z czołówki filmu "Hubal": https://www.youtube.com/watch?v=C9FlgWg-Cn0

Walc z filmu "Ziemia obiecana": https://www.youtube.com/watch?v=dRdMgviA1XM

Motyw "Fabryka" z filmu "Ziemia obiecana": https://www.youtube.com/watch?v=uDa_e8nuS-A

Walc z filmu "Trędowata": https://www.youtube.com/watch?v=wsaufVKyOxc

Motyw z filmu "Barwy ochronne": https://www.youtube.com/watch?v=-US4AcQ8pio

Motyw z filmu "Przypadek": https://www.youtube.com/watch?v=mJFAhQKqqA8

Motyw "Vampire hunters" z filmu "Dracula": https://www.youtube.com/watch?v=-emLoSJXXZA

Motyw "The brides" z filmu "Dracula": https://www.youtube.com/watch?v=YgNjJUmMbys

Melodia z filmu "Śmierć i dziewczyna": https://www.youtube.com/watch?v=NToT8QPMAgo

Melodia z filmu "Portret damy": https://www.youtube.com/watch?v=6ecJCjC8KNU

Motyw z filmu "Duch z szoferem": https://www.youtube.com/watch?v=G_3VAXNIVk8

Motyw z filmu "Dziewiąte wrota" z wokalizą: https://www.youtube.com/watch?v=XfWLULVI0PM

Motyw „Mrówki” z "Pana Tadeusza":

https://www.youtube.com/watch?v=HHuAYPGp3tI&list=PLFAoiD9Hzaa9Nc5252h5bOuLyPsgpycJs&index=5

Motyw "Bitwa" z film "Pan Tadeusz":

https://www.youtube.com/watch?v=wVPIHPRTFIM&list=PLFAoiD9Hzaa9Nc5252h5bOuLyPsgpycJs&index=10

Motyw "Świątynia dumania" z "Pana Tadeusza":

https://www.youtube.com/watch?v=g_W35TDnl2o&list=PLFAoiD9Hzaa9Nc5252h5bOuLyPsgpycJs&index=4

Polonez z "Pana Tadeusza": https://www.youtube.com/watch?v=AJ0fkOQ8-Wc

Wojciech Kilar nie krył się ze swoim przywiązaniem do wiary katolickiej. Dawał temu wyraz także w swej twórczości, w której nie brakowało utworów o charakterze religijnym. Ważnym dla niego miejscem była Jasna Góra. Należał do t. zw. konfraterni paulinów, czyli rodzaju stowarzyszenia świeckich przyjaciół tego opiekującego się sanktuarium zakonu.

Oprócz tego nie krył także swych poglądów politycznych. W 2005 r. był członkiem honorowego komitetu poparcia Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich, a w 2007 r. oficjalnie poparł Prawo i Sprawiedliwość.

Wojciech Kilar zmarł 29 XII 2013 roku w Katowicach. Pochowany został na tamtejszym cmentarzu przy ul. Sienkiewicza.

Za swoje osiągnięcia artystyczne i wkład w kulturę Wojciech Kilar odznaczony został kilkudziesięcioma nagrodami, wyróżnieniami i odznaczeniami, w tym najwyższym polskim odznaczeniem państwowym – Orderem Orła Białego (2012). Ogłoszono go honorowym obywatelem Katowic, Rzeszowa i województwa opolskiego. Po śmierci wybrano go na patrona szkół muzycznych w Dzierżoniowie, Gryficach, Pleszewie, Rzeszowie i Wodzisławiu Śląskim.