160. rocznica śmierci Aleksandra Waszkowskiego (17 II 1865)

Dziś mija 160. rocznica stracenia Aleksandra Waszkowskiego – polskiego działacza niepodległościowego, ostatniego naczelnika miejskich władz powstańczych w Warszawie w okresie powstania styczniowego.

Aleksander Waszkowski urodził się w 1841 roku w Tarnogrodzie (miasto obecnie w pow. biłgorajskim). Od czerwca 1862 roku należał do konspiracji patriotycznej. Po wybuchu powstania styczniowego wsławił się dwiema spektakularnymi akcjami. Najpierw, udając carskiego urzędnika, wszedł do sekcji pomiarów Komisji Skarbu Królestwa Kongresowego i wyniósł z niej wielką, podzieloną na 52 części mapę Kongresówki. Używali jej później powstańczy dowódcy. Potem z Kasy Królestwa Polskiego z pomocą kilku sympatyzujących z powstaniem pracowników wykradł 40 tys. rubli w złocie, 470 tys. w banknotach i ponad 3 mln w listach zastawnych. Oczywiście wszystkie te środki zostały przeznaczone na cele narodowe.

Romuald Traugutt po zostaniu dyktatorem powstania postanowił zorganizować na nowo warszawską organizację miejską. Na czele powstania stał dobrze zorganizowany i zakonspirowany Rząd Narodowy, któremu podlegały nie tylko oddziały powstańcze toczące boje, ale także konspiracja cywilna. W konspiracyjnych strukturach jako odrębna jednostka funkcjonowała organizacja miejska. Traugutt ściślej podporządkował ją Rządowi Narodowego i wymienił kierownictwo. Nowym naczelnikiem miasta został właśnie Aleksander Waszkowski. Przyczyniły się do tego niewątpliwie jego spryt i odwaga wykazane podczas opisanych wyżej śmiałych akcji. Waszkowski podtrzymywał organizację w trudnym czasie wygasania powstania.

Romuald Traugutt w kwietniu 1864 r. został zdekonspirowany i aresztowany. Moskale powiesili go w sierpniu tego roku. Pojmanie ostatniego przywódcy powstania oznaczało koniec Rządu Narodowego. Wciąż istniała jednak warszawska organizacja miejska, której istnienie podtrzymywał Waszkowski. Jeszcze we wrześniu 1864 r., pół roku po aresztowaniu Traugutta i miesiąc po jego straceniu, Waszkowski wydał ostatnią powstańczą odezwę. W końcu w grudniu 1864 r. także on został aresztowany. Stracono go 17 II 1865 roku.

Imię Aleksandra Waszkowskiego nosi ulica w Warszawie (na Sadybie).