100. rocznica urodzin Haliny Mikołajskiej (22 III 1925)

Dziś mija okrągła, 100. rocznica urodzin Haliny Mikołajskiej – aktorki i działaczki opozycji antykomunistycznej.

Helena Mikołajska, używająca imienia Halina, urodziła się 22 III 1925 roku w Krakowie. Podczas II wojny światowej występowała w podziemnym teatrze Adama Mularczyka. Po zakończeniu wojna zaczęła studiować chemię na Uniwersytecie Jagiellońskim, ostatecznie jednak w 1947 r. ukończyła studia aktorskie w Państwowej Szkole Dramatycznej w Krakowie.

Przez wiele lat występowała w teatrach: Miejskich Teatrach Dramatycznych w Krakowie, Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu, Teatrze Polskim w Warszawie, Teatrze Domu Wojska Polskiego w Warszawie przemianowanym w 1957 r. na Teatr Dramatyczny, Teatrze Narodowym, Teatrze Współczesnym. Zasłynęła z ról w sztukach znanych dramaturgów, zarówno polskich (m. in. Juliusza Słowackiego, Stanisława Wyspiańskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza "Witkacego"), jak zagranicznych (m. in. Antoniego Czechowa, Henryka Ibsena). Poza teatrami występowała też w Teatrze Telewizji, słuchowiskach radiowych oraz w filmach. Oprócz tego w latach 1953-1962 wykładała w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie.

Po utworzeniu w 1976 r. Komitetu Obrony Robotników, przekształconemu potem w Komitet Samoobrony Społecznej "KOR", została współpracownicą tej organizacji. Zbierała pieniądze na pomoc rodzinom represjonowanych robotników z Radomia. W 1978 r. należała do grupy członków-założycieli Towarzystwa Kursów Naukowych, podziemnej organizacji samokształceniowej. Z powodu swojej działalności była nękana przez Służbę Bezpieczeństwa, co doprowadziło ją w 1976 r. do próby samobójczej. SB od 1978 r. rozpracowywała ją w ramach akcji o kryptonimie "Patrycja".

Po utworzeniu w 1980 r. NSZZ "Solidarność" Mikołajska przystąpiła do związku. W tym samym roku znalazła się w gronie założycieli Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania.

Po wprowadzeniu w grudniu 1981 r. stanu wojennego została internowana. Przetrzymywano ją w więzieniach w Warszawie-Olszynce Grochowskiej, Jaworzu, Gołdapi i Darłówku. Uwolniona została w kwietniu 1982 r. dzięki wstawiennictwu związanego z władzami reżysera Kazimierza Dejmka. W ostatnich latach życia brała udział w podziemnym życiu kulturalnym. Występowała w całej Polsce w prywatnych mieszkaniach i kościołach, prezentując twórczość Czesława Miłosza i Karola Wojtyły (Jana Pawła II), a także monodramy, m.in. monodram ''Śmierć Cwietajewej'' reżyserowany przez nią samą.

Halina Mikołajska zmarła 22 VI 1989 roku na raka. Została pochowana na cmentarzu w Laskach.

W 2006 r. przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.