140. rocznica urodzin Kazimierza Sosnkowskiego (19 XI 1885)

Dziś mija 140. rocznica urodzin Kazimierza Sosnkowskiego, polskiego działacza niepodległościowego, polityka, generała, jednego z wodzów naczelnych podczas wojny.

Kazimierz Sosnkowski urodził się 19 XI 1885 roku w Warszawie. Pochodził z rodziny szlacheckiej. Z zawodu był inżynierem. Jeszcze w szkole średniej związał się z ruchem niepodległościowym. Od 1904 roku należał do Polskiej Partii Socjalistycznej, a od 1907 r. był dowódcą Organizacji Bojowej PPS. W tym czasie został bliskim współpracownikiem Józefa Piłsudskiego. W 1908 roku był wśród członków-założycieli Związku Walki Czynnej, utworzonej w Krakowie z inicjatywy Piłsudskiego konspiracyjnej organizacji patriotycznej o charakterze paramilitarnym. ZWC miała powiązania z jawnymi, legalnymi organizacjami paramilitarnymi działającymi w zaborze austriackim. Sosnkowski współorganizował jedną z nich – Związek Strzelecki.

Podczas I wojny światowej był szefem sztabu I Brygady Legionów Polskich. Po "kryzysie przysięgowym" z 1917 roku, w wyniku którego Józef Piłsudski i jego stronnicy zerwali z Niemcami i Austriakami, Sosnkowski został aresztowany. Niemcy przetrzymywali go w tym samym więzieniu w Magdeburgu, w którym więziony był też Piłsudski. 10 XI 1918 roku obaj zostali uwolnieni i przyjechali do Warszawy.

W 1919 roku Sosnkowski był wiceministrem spraw wojskowych. Podczas wojny z bolszewikami w 1920 roku należał do Rady Obrony Państwa. Dowodził w tej wojnie frontem północno-zachodnim.

W latach 1921-1924 sprawował funkcję ministra spraw wojskowych, potem, mając stopień generała broni, był inspektorem armii.

Podczas wojny obronnej w 1939 roku dowodził frontem południowym. Dowodzonym przez niego oddziałom udawało się przez dłuższy czas powstrzymywać marsz Niemców w kierunku Lwowa. Po ataku sowieckim z 17 września 1939 r. Sosnkowski ewakuował się do Rumunii, a stamtąd przedostał się do Francji. Od końca 1939 roku do połowy 1940 roku był emigracyjnym zwierzchnikiem Związku Walki Zbrojnej. Jednocześnie był też zastępcą prezydenta na uchodźstwie Władysława Raczkiewicza oraz jego desygnowanym następcą. Z tej funkcji został potem odwołany. Wchodził w skład rządu Władysława Sikorskiego. Podał się do dymisji w 1941 roku na znak protestu po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych z ZSRR.

Gdy w 1943 roku w katastrofie lotniczej na Gibraltarze zginął generał Władysław Sikorski, jego następcą na stanowisku premiera został Stanisław Mikołajczyka, zaś na stanowisku naczelnego wodza – właśnie generał Sosnkowski. Naczelnym wodzem pozostał do września 1944 roku. Jako naczelny wódz Sosnkowski był aktywny, często wizytując podległe mu jednostki wojskowe. Udało mu się także zwiększyć zaopatrzenie dla Armii Krajowej ze strony sojuszników. Przeprowadził również reorganizację systemu dowodzenia Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii, dokonując zmian w kadrze dowódczej.

Został odwołany w wyniku nacisków brytyjskich. Anglikom nie podobały się koncepcje zorganizowania dywersji w Niemczech przez Polaków wywiezionych na roboty do Niemiec, przede wszystkim zaś drażniło ich, iż generał miał do nich krytyczny stosunek i uważał, że są jako sojusznicy nielojalni. Przede wszystkim był oburzony na brak dostatecznego wsparcia lotniczego dla powstania warszawskiego. Dał temu głośno wyraz w wystąpieniu znanym jako "Rozkaz nr 19". To właśnie oburzenie Anglików po "Rozkazie nr 19" sprawiło, że generał został odwołany.

Po zakończeniu II wojny światowej generał wyjechał do Kanady. Osiadł w niewielkim (mającym zaledwie 25 arów) gospodarstwie. Próbował uczestniczyć w emigracyjnej polityce, w której doszło do rozłamu na tle uznania prezydenta Augusta Zaleskiego. Jego mediacje nie dały rezultatu. Generał udzielał się publicystycznie w polonijnych gazetach i wydawnictwach w Stanach Zjednoczonych. W 1951 roku wydał książkę „Nakazy chwili, przemówienia generała”, która zawierała jego przemówienia i rozkazy. Jeszcze przed wojną, w 1929 roku, napisał wspomnienia "Z Legionów do Magdeburga".

Kazimierz Sosnkowski zmarł 11 X 1969 roku w miejscowości Arundel (Kanada, prowincja Quebec, niedaleko granicy z USA). Pochowany został pierwotnie w Kanadzie. W 1994 roku jego szczątki zostały ekshumowane, przetransportowane do Polski i pochowane w krypcie katedry warszawskiej.